Open een Europese universiteit voor gevluchte Russen en Wit-Russen

Het staatsgeweld in Belarus en Rusland tegen onafhankelijke politici, wetenschappers en andersdenkenden vergt concretere acties dan sancties en het sluiten van het luchtruim. De Europese Unie dient financiën vrij te maken om een universiteit te openen voor uitgeweken Russen, Wit-Russen en Oost-Europeanen, betogen wetenschappers, schrijvers en filosofen in een open brief aan de Europese Commissie. 

bahinskaya protestsDe 74-jarige Nina Bahinskaja, activiste van het eerste uur, ging onvermoeibaar in Minsk de straat op (foto twitter)

door Ellen Rutten, Olga Tokarczuk, Ivan Krastev, Masha Gessen, Edward Lucas en anderen

Journalist Raman Pratasevitsj gekidnapt en gearresteerd. Oppositieleider Aleksej Navalny vergiftigd en opgesloten. Historicus Joeri Dmitriëv, kunstenaar Yulia Tsvetkova en andere burgerrechtenactivisten op gefingeerde aanklachten in schijnprocessen berecht. De redactie van het studententijdschrift Doxa in de cel gestopt. Honderden vreedzame demonstranten opgepakt en gemarteld. Delen van de Oekräine blijvend bezet gehouden. Tallozen die zich publiekelijk tegen deze ontwikkelingen uitspreken bedreigd met opsluiting, mishandeling en de dood.

Ziedaar de verbijsterend duistere menukaart van bruut staatsgeweld die het bevoegd gezag in Rusland en Belarus haar onderdanen op dit moment voorhoudt. Politiek leiders in de hele wereld veroordelen het geweld. Deskundigen houden de schendingen van mensenrechten, landswetten en internationale verdragen nauwlettend bij.

Geen overheden, maar burgers

Maar sluiting van het luchtruim, boycotpogingen en diepgevoelde adhesiebetuigingen zijn niet toereikend. We hebben een holistische benadering nodig, waarbij in aanvulling op de conventionele politiek geen overheden maar burgers worden geëngageerd, de bestaande verhoudingen niet worden beperkt maar juist kansen worden gecreëerd, waarbij, kortom, geen stokken maar wortels worden voorgehouden.

De Europese Unie en haar lidstaten moeten hun beleid ten opzichte van de oosterburen herijken, door de reeds bestaande organen, zoals de Raad van Europa en het Oostelijk Partnerschap, een nieuwe impuls te geven. Hun doelstellingen moeten worden herzien, hun taken uitgebreid en hun middelen versterkt.

Sleutel tot succes is rechtstreekse toenadering tot de integere bevolking van Belarus, Rusland en andere oosterburen. Hun rechten en hun waardigheid zijn vervat in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (door Rusland wel, door Belarus niet ondertekend). Het Oostelijk Partnerschap (waarvan Belarus wel, Rusland geen deel uitmaakt) ‘betrokkenheid bij de burgermaatschappij ... en investeren in mens en samenleving’ als een van zijn voornaamste doelen. Helaas blijft het bij deze nobele woorden. Het mag duidelijk zijn dat het nu meer dan ooit van cruciaal belang is voor de Europese stabiliteit om onderwijs, gezondheid en mobiliteit van de burgers in buurlanden te bevorderen.

Heersende elite

Aangezien het aantal onschuldig opgepakte en mishandelde mensen met schrikbarende snelheid toeneemt, dringen we er bij onze politiek leiders op aan om het niet te laten bij uitingen van solidariteit alleen. Sancties kunnen effect sorteren, maar ze zijn gericht tegen de heersende elite en tegen individuen: de mensen in het land malen er niet om of lijden er zelfs onder.

In de huidige situatie dringen we er bij u op aan om de bevroren EU-hulp deels een nieuwe bestemming te geven, tot steun van maatschappelijke instellingen, onderwijs en mobiliteit. We hebben een financieel onbekrompen aanpak nodig voor visa, beurzen en subsidies, voor academische, therapeutische en humanitaire bezoeken. We moeten ambitieus en creatief nieuwe wegen verzinnen voor burgerdiplomatie, nieuwe instanties voor gemeenschappelijk onderwijs en grotere kansen om tot productief werk te komen.

Op de schokkende gruweldaden van het regime in Belarus, op de aanhoudende Russische bezetting van delen van Oekraïne, op de tekenen van ontmodernisering in Rusland, moeten wij reageren door onze grenzen poreuzer te maken en ze gastvrijer en guller open te stellen. We moeten bakens van hoop maken voor de toekomstige generatie.

Nieuwe universiteit

Steunend op de successen van transnationale hogeronderwijsinstellingen zoals het European University Institute, de Central European University, de Europese Universiteit Viadrina Frankfurt, de European Humanities University, het College of Europe en de CIVICA (een alliantie van acht Europese universiteiten op het gebied van sociale wetenschappen), moeten we een nieuwe East European University oprichten, te vestigen in een van de lidstaten van de EU.

Wij, ondergetekende academici, verwelkomen alle publieke en private initiatieven om een dergelijke hogeronderwijsinstelling te financieren en onder te brengen. De instelling zal nieuwe kansen bieden voor degenen die zijn ontslagen, onderdrukt en werden gedwongen huis en haard te verlaten, en voor degenen die op hoog Europees niveau willen leren en studeren. Wij zullen onze intellectuele middelen, ervaring en leiderschap in het werk stellen om zo’n universiteit van de grond te krijgen.

Ellen Rutten, Slavische studies & cultural studies, Universiteit van Amsterdam

Alexander Etkind, geschiedenis, European University Institute, Florence

Jan Claas Behrends, geschiedenis, Leibniz-Zentrum für Zeithistorische Forschung, Potsdam & Viadrina University, Frankfurt-am-Oder

Geert Lovink, cultural & mediastudies, Hogeschool van Amsterdam, Institute of Network Cultures

Olga Tokarczuk, schrijver en Nobelprijswinnaar, Krajanow, Polen

Zhanna Nemtsova & Aleksandr Morozov, journalisten, directeuren Boris Nemtsov Academic Centre for the Study of Russia, Moskou & Karelsuniversiteit, Praag

Ernst van Alphen, comparatieve literatuur, Universiteit Leiden

Alexander Astrov, international relations, CEU Wenen

Mieke Bal, cultural analysis, Universiteit van Amsterdam

Dorothee Bohle, politicologie, European University Institute Florence en Universiteit Wenen

Judith Butler, filosofie, University of California, Berkeley

Dmitrii Bykov, schrijver, Moskou

Sergei Erofeev, sociologie, Rutgers University, USA

Nancy Fraser, filosofie, New School for Social Research, New York

Juliane Fürst, geschiedenis, Leibniz-Zentrum für Zeithistorische Forschung, Potsdam

Masha Gessen, Distinguished Writer in Residence, Bard College USA

Simon Goldhill, klassieke studies, Cambridge University

Leonid Gozman, psychologie, Vrije Universiteit, Moskou

Boris Groys, filosofie, New York University

Sergei Guriev, economie, Instituts d’études politiques/Sciences Po, Parijs

Gasan Gusejnov, filologie, Vrije Universiteit, Moskou

Marianne Hirsch, comparatieve literatuur, Columbia University, New York

Eva Illouz, sociologie & communicatiewetenschappen, Bezalel Academy of Arts & Design, Jeruzalem

Lola Kantor-Kazovsky, kunstgeschiedenis, The Hebrew University of Jerusalem

Michael Kemper, Oost-Europese Studies, Universiteit van Amsterdam

Ulrike Kistner, filosofie, University of Pretoria, Zuid-Afrika

Leszek Koczanowicz, filosofie, SWPS University of Social Sciences and Humanities, Wrocław

Ivan Krastev, politicologie, Institut für die Wissenschaften vom Menschen, Wenen

Edward Lucas, journalist, Center for European Policy Analysis, London

Ingunn Lunde, linguïstiek, Universiteit van Bergen, Norway

Luciano Mecacci, psychologie en geschiedenis, Universiteit van Florence

Mikhail Minakov, filosofie, Kennan Institute, Washington DC & Ideology & Politics, Kyiv

Susan Neiman, filosofie, Einstein Forum, Potsdam

Elena Nemirovskaya, politicologie, School of Civic Enlightenment, Riga

Joy Neumeyer, geschiedenis, European University Institute, Florence

Andrzej Nowak, geschiedenis, Jagiellonian University, Krakow

Julia Obertreis, geschiedenis, Universität Nürnberg-Erlangen, Duitsland

Luisa Passerini, geschiedenis, University of Milan

Andrea Petö, geschiedenis, Central European University, Wenen

Serhii Plokhii, geschiedenis, Harvard University

Matthew Rojansky, directeur Wilson Center’s Kennan Institute, Washington DC

Elizabeth Roosevelt Moore, cultural studies, Cambridge University

Lev Rubinstein, schrijver, Moskou

Manfred Sapper, politicologie & journalist, Osteuropa, Berlijn

Saskia Sassen, sociologie, Columbia University, New York

Jos Schaeken, Slavische studies & linguïstiek, Universiteit Leiden

Yurii Senokosov, politicologie, School of Civic Enlightenment, Riga

Timothy Snyder, geschiedenis, Yale University

Jay Winter, geschiedenis, Yale University

Eli Zaretsky, geschiedenis, New School for Social Research, New York

Boris Zilber, wiskunde, Oxford University

Slavoj Žižek, filosofie, Universiteit van Ljubljana, Slovenië

(Nederlandse vertaling Robbert-Jan Henkes)

Hier de Russische vertaling van de open brief.