Verzet tegen sloop 'chroesjtsjovki' in Moskou ebt weg

Het verzet tegen de afbraak van goedkope woningen rond het centrum van Moskou, de zogeheten chroesjtsjovki, is aan het wegebben. Het stadsbestuur kan nu verder gaan met de ‘renovatie’ van de vijf verdiepingen tellende flatgebouwen, die in de jaren 50 en 60 werden gebouwd om de gewone sovjetburgers voor het eerst een eigen woning te bieden.

De kritiek op de grootscheepse en vooral van boven afgedwongen stadsvernieuwing is verstomd, mede omdat parlement en gemeentebestuur hebben willen luisteren naar de bezwaren van de bewoners. Zo hield de Doema het wetsontwerp aanvankelijk aan en diende het parlement vervolgens een groot aantal wijzigingsvoorstellen in. En in Moskou werd onder bewoners van de duizenden chroesjtsjovki de stemming gepeild.

Uit die stemmingen bleek dat de overgrote meerderheid van de bewoners geen bezwaar meer had tegen sloop en herhuisvesting. Circa 90 procent van de gebouwen, die op de rol staan om te worden afgebroken, stemde op bewonersvergaderingen voor de renovatieplannen. De bewoners van 4.539 te slopen panden mochten tot 15 juni een uitspraak doen: 4.073 flats stemden voor deelname aan het renovatieproject, 466 wezen het plan af. De tegenstemmers wonen grotendeels in bakstenen chroesjtsjovki. Die zijn van betere kwaliteit dan de betonnen panelenbouw van later datum, de Plattenbau zoals de constructie in West-Europa heet. De stemming had betrekking op in totaal 328.559 appartementen: 234.322 woningen stemden in met renovatie, 93.237 eenheden waren tegen en in 1.390 gevallen konden de eigenaren het niet eens worden.

StemmingChroesjtsjovki
Uitslag stemmingen in bewonersvergaderingen Chroesjtsjovski. Illustratie Riamo

Doema keurt wet goed

Op 14 juni had de Doema al het groene licht gegeven voor de grootschalige stadsvernieuwing in heel Rusland. Het parlement nam toen met 406 stemmen voor en 2 tegen de wet aan, waarin de randvoorwaarden voor de sloop zijn geregeld. Voor deze ‘derde lezing’ waren 126 amendementen ingediend.

Door een groot aantal eisen te stellen, hoopte de Doema tegemoet te kunnen komen aan de aanzwellende kritiek dat er geen rekening werd gehouden met de belangen van de veelal oudere bewoners van de chroesjtsjovki.

In de definitieve wet, die eind juni ook is goedgekeurd door de Federatieraad maar nog wel moet worden bekrachtigd door president Vladimir Poetin, moeten de bewoners als volgt worden beschermd tegen willekeur. Bij de volgorde van de afbraak zal worden gelet op de bouwkundige staat van de flatgebouwen. Bovendien mogen alleen gebouwen worden gesloopt die daarvoor al op de nominatie stonden. Op deze manier wil het parlement voorkomen dat projectontwikkelaars en gemeentebesturen misbruik maken van de situatie door andere lucratievere nieuwbouwplannen te realiseren. Voor de bewoners, wier huizen worden gesloopt, zijn andere amendementen wellicht nog belangrijker. De herhuisvesting moet aan een reeks voorwaarden voldoen. Bewoners moeten het recht krijgen op herhuisvesting in de buurt. Als ze toch naar elders moeten verhuizen, kunnen ze ook eisen stellen. Niet alleen moet het aantal vierkante meters even groot zijn als de oude woning, ook de vierkante meterprijs moet gelijkwaardig zijn. Op deze manier moet worden voorkomen dat inwoners van dure wijken rond het centrum gedwongen worden een woning in een voorstad te accepteren.

Chroesjtsjovki in MoskouDe vijfetageflats die op de nominatie staan om te worden afgebroken

Even belangrijk zijn enkele gedetailleerde amendementen, die bedoeld zijn om mensen er op vooruit te laten gaan. Bewoners van zogeheten ‘communale woningen’ – huizen uit de vroege communistische tijd waar de bewoners wel een eigen kamer hebben, maar keuken en sanitaire voorzieningen moeten delen – hebben nu wettelijk recht op een zelfstandig appartement. Bewoners die vierkante meters die niet voor bewoning bestemd zijn verliezen, zoals afgeschotte balkons of andere berging, zullen worden gecompenseerd. En bewoners die groter willen gaan wonen, moeten tegen betaling een ruimere woning kunnen krijgen.

Sloop weer in volle gang

Burgemeester Sergej Sobjanin van Moskou had eerder dit jaar pas op de plaats moeten maken, door het plotselinge verzet tegen de van bovenaf afgekondigde sloop van de panden, die meestal een halve eeuw oud zijn. Nu kan hij door. Maandag 19 juni maakte het stadsbestuur bekend dat intussen bijna 1.700 panden in het noordoosten en westen van Moskou zijn neergehaald. Er moet in enkele juridische procedures nog wel worden beslist over bezwaarschriften van tegenstanders van het plan. Maar de kans is klein dat de critici die zaken kunnen winnen.

Of de wet ook daadwerkelijk naar letter en geest zal worden uitgevoerd, is wel de vraag. Dat hangt af van meerdere factoren. Hebben regering en gemeenten komende jaren wel voldoende middelen om de stadsvernieuwing te realiseren? Zijn ze bereid en in staat om de investeerders te dwingen tot naleving van alle eisen? Is er sprake van bewonersparticipatie? En kan de stedelijke infrastructuur de ‘verdichting’ ook aan? In plaatst van de chroesjtsjovki zullen namelijk torenflats herrijzen. Het aantal inwoners per vierkante kilometer in Moskou zal zo groeien.