Lege straten, dichte scholen en fabrieken, en duizenden zonder verwarming: het openbare leven in Transnistrië ligt stil door het wegvallen van Russisch gas. Rusland kan dit oplossen, maar gebruikt de crisis om de spanningen tussen de afvallige Moldavische regio en de centrale regering in Chișinău te vergroten. Maar deze strategie kan zich ook tegen Moskou keren.
Een elektriciteitscentrale stoot rook uit in Chișinău, Moldava, 15 januari 2025. Foto: Dumitru Doru / ANP / EPA
De niet-erkende regering in Tiraspol, de hoofdstad van Transnistrië, verlengde vorige week de noodsituatie tot 8 februari. Veel van de 340 duizend inwoners zitten sinds 1 januari van dit jaar zonder gas in de vrieskou en hebben maar enkele uren per dag stroom. Transnistrië kreeg tot die datum voordelig Russisch gas via Oekraïens grondgebied. Maar dat is voorbij omdat Oekraïne weigerde het doorvoercontract met het Russische staatsgasbedrijf Gazprom te verlengen.
Volgens de Transnistrische staatsmedia ligt de schuld voor de energiecrisis bij Oekraïne en de centrale regering in Chișinău, die na de grootschalige Russische invasie in Oekraïne zo nodig de kant van het aangevallen land moest kiezen. Dat Rusland de separatistische en pro-Russische regio Transnistrië in Moldova nog op een andere manier van gas kan voorzien, wordt gemakshalve achterwege achtergelaten.
Alternatieve route
Er loopt namelijk nog een alternatieve route van Rusland naar Transnistrië via Turkije, Bulgarije en Roemenië en een klein stukje van het zuidwesten van Oekraïne - de Trans-Balkan Pipe Line. Oekraïne had er geen bezwaar tegen als die pijpleiding zou worden ingezet om Transnistrië te voorzien van gas, maar daar wilden de Russen niet aan. Het zou zelfs mogelijk zijn via een by-pass dat gas buiten Oekraïne om via de Trans-Balkan Line in Transnistrië te krijgen. Maar ook daar wil Rusland niet aan meewerken. Tiraspol weigert op zijn beurt - duur - gas in te kopen op de Europese markt, iets dat de rest van Moldova al sinds 2023 doet.
‘Oekraïne heeft de kans om Rusland te verslaan in Transnistrië zonder een schot te lossen'
Een riskante strategie die Rusland lelijk kan opbreken, meent Vladimir Solovjov - niet te verwarren met de gelijknamige Russische tv-propagandist - van de denktank Carnegie Endowment. De Moldavische president Maia Sandu had - in een poging om Transnistrië te helpen - vorige week een telefoongesprek met haar Oekraïense ambtgenoot Zelensky. Hij bood aan om Transnistrië te helpen met alternatieve energiebronnen, zoals steenkool. ‘Als Tiraspol’s redder Oekraïne blijkt te zijn - en niet Rusland - dan kan de invloed van het Kremlin in de regio, die al is aangetast door de grootschalige invasie van Oekraïne in 2022, volledig verdwijnen’, schrijft Solovjov. ‘Oekraïne heeft de kans om Rusland te verslaan in Transnistrië zonder een schot te lossen.’
De bal ligt, uiteindelijk, bij de machthebbers in Tiraspol en die weigeren vooralsnog alle hulp uit Chișinău en Oekraïne. Maar of ze dat nog lang kunnen volhouden, is de vraag.
Langzame kanteling
Tegen 20 januari is Transnistrië naar verwachting volledig door zijn gasvoorraad heen en dat betekent dat de thermische centrale van Cuciurgan ook geen elektriciteit meer kan produceren. Sommige inwoners gebruiken de spaarzame uren dat ze elektriciteit hebben nu nog om water te verwarmen en dat vervolgens in flessen te gieten en onder de dekens te stoppen voor warmte. Weer anderen proberen zich warm te houden met petroleumkachels of andere zelfbedachte oplossingen, maar zonder gevaar is dat niet. Van 1 tot 9 januari waren er 30 branden, met in totaal 3 dodelijke slachtoffers.
Het gevolg van de energiecrisis is een langzame kanteling in de publieke opinie: is het écht wel allemaal de schuld van Chișinău en Kyiv? Inwoonster Nina Moga van Tiraspol zegt tegenover de Roemeenstalige zender Pro TV dat veel mensen bereid zijn te betalen voor gas en elektriciteit, en waar het vandaan komt maakt niet uit. 'Maar de autoriteiten weigeren uitleg te geven. Ze zeggen alleen dat we moeten besparen, het gas niet moeten aanzetten en apparaten uit het stopcontact moeten halen.' Soortgelijke woorden klinken uit de mond van Raisa Sacultan-Pãdurean, adjunct-directrice van een lyceum in Tiraspol. 'Dit is een spel, een politiek spel ten koste van de gewone mensen.'
'Dit is een politiek spel ten koste van de gewone mensen'
Ook volgens WindFromNistru, een van de weinige stemmen uit Transnistrië op X (voorheen Twitter), wordt de ellende in Transnistrië mede veroorzaakt door het Kremlin. Die uitspraak is opvallend, omdat de auteur eerder nooit moeite had met Russische aanvallen op Oekraïense energievoorzieningen.
Dat de inwoners van Transnistrië minder Russisch gezind zijn dan Tiraspol graag wil doen geloven, werd vorig jaar duidelijk tijdens het Moldavische referendum over EU-integratie. Bijna een derde van de kiezers die hun stem uitbrachten, koos voor toetredingsonderhandelingen met de EU. Dat aandeel is zelfs hoger dan in bijvoorbeeld Gagaoezië, een kleine autonome republiek in het zuiden van Moldova die wordt bewoond door een Turks-christelijk volk en waar gas en elektriciteit nog wel volop beschikbaar zijn.