Afgelopen weekend lag Oekraïne opnieuw zwaar onder vuur. Drie nachten achter elkaar vuurde Rusland honderden drones en raketten af op het land, en Kyiv was een van de hoofddoelen. Correspondent Chris Colijn hield in de hoofdstad een dagboek bij van een uitputtend weekend.

Straatbeeld in Kyiv, mei 2025. Foto: ANP / EPA / Sergey Dolzhenko

Vrijdag 23 mei

22:00. Het luchtalarm gaat af, er vliegen vier drones richting Kyiv. Het is bijna dagelijkse kost, niemand die er nog van opkijkt. Ik besluit om niet te reageren. Het is een lange dag geweest, en de kans dat ons appartement in het centrum van de stad door één van die vier drones word geraakt is niet nul, maar wel klein.

22:45. Bericht op een lokaal Telegram-kanaal dat burgers op de hoogte houdt van het gevaar: ‘Er zijn al meer dan 50 Shahed drones ten noordoosten van de stad, het wordt een lange nacht'. Twee minuten later: ‘Kyiv, het kan lawaaierig worden.’ In de verte hoor ik het geluid van luchtafweergeschut: toek-toek-toek-toek, toek-toek-toek-toek.

Russische drones van het type Shahed-136, ook wel bekend als Geran-2, worden op steeds grotere schaal geproduceerd. Ze zijn onderdeel geworden van het gewone leven, een vervelend zoemend geluid op de achtergrond. Elke nacht vliegen er tientallen Shaheds door het Oekraïense luchtruim. Oekraïne probeert er zoveel mogelijk onschadelijk te maken, en daar zo min mogelijk schaarse westerse hulpmiddelen voor te gebruiken. Het zou onzinnig zijn om alle dure luchtverdediging in te zetten tegen kleine, goedkope Russische drones.

Als een Shahed drone boven de stad vliegt, klinkt het alsof er een Vespa door de lucht rijdt

Als een Shahed boven de stad vliegt, begrijp je meteen waarom ze in de Oekraïense volksmond vaak mopedy worden genoemd, oftewel brommers. Het lijkt bijna alsof er een Vespa door de lucht rijdt. Een andere bijnaam is mogelijk nog toepasselijker: bljasjanka, een conservenblik. De drones worden gemaakt van licht metaal, en de bijnaam doet denken aan het scheldwoord bljad (fuck).

23:00. Bericht op Telegram: ‘Je hebt tijd voor een rookpauze, maar vanuit Tsjernihiv komen er nog meer dan dertig drones aan.’ Ik ga maar slapen, en mis daardoor een bericht dat een half uur later binnenkomt: ‘Er wordt gewaarschuwd voor een mogelijke aanval met ballistische raketten vannacht, op Kyiv en de omliggende regio.’

01:00. Ik schrik wakker van een harde knal. Het gebouw schudt, het bed schudt. Auto-alarmen blèren. Zou er vlakbij een drone zijn ingeslagen? Ik open Telegram op mijn telefoon en zie: dat was geen drone, maar een ballistische raket. Snel naar de badkamer, de veiligste plek in huis. Daar zijn geen ramen, en er zijn meerdere muren tussen mij en de buitenwereld. Ik stuur berichten naar vrienden, om te vragen of het goed met ze gaat. In de stad appt iedereen met iedereen: ‘Gaat het? Ben je veilig?’

‘Er komen er nog meer aan’, lees ik op Telegram. Tegelijkertijd appen twee vrienden me hetzelfde: ‘Pas op, er komen er nog meer.’ Het heeft weinig zin om nu naar buiten te rennen om te gaan schuilen in de ondergrondse metro. Bij ballistische raketten heb je vaak maar 2 tot 3 minuten om dekking te zoeken. De kans is groot dat ik net buiten loop als de raketten aankomen, dus het lijkt me veiliger om in de badkamer te blijven. ‘Nog eentje. Nu wordt het echt lawaaierig’, schrijven Telegram-kanalen. Deze raketten zijn verder weg. Het gebouw schudt niet, maar ik hoor wel duidelijk de knallen.

02:00. Ballistische raketten lijken er niet meer te komen, schrijven de Telegram-kanalen. Er vliegt nog wel een tiental drones boven de stad. Ik besluit weer naar bed te gaan, moe maar ook nog vol adrenaline. Als je in Kyiv woont, leer je in slaap vallen terwijl er nog gevaar in de lucht hangt. Als je dat niet doet, ben je de volgende dag te uitgeput om nog iets te doen. Uiteindelijk komen er nog tientallen drones richting Kyiv. Ik word vijf keer wakker van het gezoem van een drone die boven het centrum vliegt, en van de harde knallen van de luchtverdediging die volgen. Als ze dichter bij het centrum komen, lijkt er een ander soort luchtafweer te worden gebruikt: geen ‘toek-toek-toek-toek’, maar steeds een enkele ‘toef’.

Zaterdag 24 mei

10:00. Het is weekend, ik kan uitslapen. Als ik wakker word, open ik meteen het nieuws. Rusland vuurde afgelopen nacht 250 drones en 14 ballistische raketten af op Oekraïne, het grootste deel richting Kyiv. 245 drones zijn volgens de Oekraïense luchtmacht onschadelijk gemaakt door luchtafweer of door ‘elektronische oorlogvoering’: Oekraïne verstoort de elektronische systemen aan boord van Shahed-drones, waardoor bijna de helft in een veld neerstort. Wat betreft de raketten is de score aanzienlijk lager: van de 14 raketten wordt slechts 6 onschadelijk gemaakt.

‘Sliep ik, of ben ik geraakt?’

Op sociale media zie ik meteen de onderstaande meme die veel wordt gedeeld: ‘Sliep ik, of ben ik geraakt?’ Veel inwoners van Kyiv hebben net als ik geprobeerd om toch maar wat te slapen. Humor helpt Oekraïners om op de been te blijven, maar na drie jaar oorlog zijn de meeste grappen duister.

Ik lees nog een bericht: bij een metrohalte in Kyiv heeft een bakkerij om half drie vannacht besloten de deuren te openen: ‘Kyiv, 02:43 's nachts - een ballistische raket vliegt naar de stad, en bij metrohalte Expositiecentrum staan mensen in de rij voor een broodje. Dit kan alleen bij ons.’

Meme op Oekriaïense sociale media. 'Sliep ik, of ben ik geraakt?' 

14:00. Overdag drinken de inwoners van Kyiv liters koffie om wakker te blijven. In het verkeer wordt vaker getoeterd dan normaal. Ik spreek af met vrienden, we praten over de nacht maar proberen juist ook over andere dingen te praten. Telegram kanalen speculeren dat er opnieuw een aanval komt. Ik heb geen tijd om daarover na te denken, want ik heb kaartjes voor een concert van ‘Zjadan en de honden’, een rockband geleid door schrijver, dichter, muzikant en nu ook militair Serhi Zjadan. Hij is misschien wel het belangrijkste culturele figuur uit het oosten van Oekraïne van de afgelopen twintig jaar, en een symbool van de felle Oekraïense identiteit van de stad Charkiv, op dertig kilometer van de Russische grens.

18:30. 'Afgelopen nacht hebben de Russen geprobeerd om ons stil te krijgen. Maar Kyiv zullen ze nooit stil krijgen!', begint de 50-jarige Zjadan als hij het podium betreedt in een afgeladen Palats Sportoe. In de grootste concertzaal van Oekraïne heeft werkelijk iedereen slecht geslapen.

In de grootste concertzaal van Oekraïne heeft werkelijk iedereen slecht geslapen

Een jaar geleden besloot Zjadan zich bij de Chartiya brigade te voegen, onderdeel van de Nationale Garde van Oekraïne die vooral actief is rondom Charkiv. Zjadan draait een deel van de tijd mee met de brigade, maar maakt zichzelf met een microfoon en pen nuttiger dan met een automatisch geweer. Vanavond gaan alle opbrengsten van het concert naar Chartiya. Concertbezoekers worden opgeroepen om via de QR-codes op grote schermen meer te doneren aan de brigade. Een paar gelukkige donateurs krijgen een meet-and-greet met Zjadan.

Chartiya-commandant Ihor Obelensky zit in de zaal, en kijkt tevreden toe hoe zijn brigade met behulp van Zjadan geld ophaalt voor nieuw materieel. Maar zijn aanwezigheid kan ook een veiligheidsrisico vormen, vrezen sommige Oekraïners. ‘Toen Zjadan zei dat de brigadecommandant van Chartiya in de zaal was, begon ik in mijn hoofd vier minuten af te tellen, tot er een ballistische raket op ons zou vallen’, schrijft documentaire filmmaker Anton Sjtoeka na het concert op sociale media. Wanneer Zjadan in Charkiv optreedt, doet hij dat om veiligheidsredenen soms vanuit een ondergronds metrostation.

Concert van Serhi Zjadan in Kyiv, 24 mei 2025. Foto: Chris Colijn

Voordat de muziek begint, draait Zjadan een vraag-antwoord ritueel af dat bij Oekraïense publieksevenementen gebruikelijk is: 'Glorie aan Oekraïne!', roept hij. 'Glorie aan de helden!', schreeuwt het publiek terug. - 'Glorie aan de natie!' - 'Dood aan de vijanden!' - 'Oekraïne!' - 'Boven alles!'

'En er is nog één laatste deel van dit ritueel. Ik weet dat er kinderen in de zaal zijn, maar het is erg belangrijk dat ze dit op jonge leeftijd al horen', zegt Zjadan. Hij roept vervolgens: 'Wat moet er met Russisch tuig gebeuren?', 'Russisch tuig moet naar de klote!' schreeuwt de zaal uit volle borst terug. Met iedere aanval wordt de haat richting Rusland dieper. Het concert kan beginnen.

Zelensky’s top-adviseur op gebied van wapenproductie speelt voor één lied accordeon 

De volgende tweeënhalf uur zet Zjadan een energieke show neer met veel speciale gasten: Svjatoslav Vakartsjoek, zanger van het befaamde Okean Elzy zingt mee met een melancholiek nummer over verdriet en verlies. Oleksandr Kamysjin, Zelensky’s top-adviseur op gebied van wapenproductie, duikt op om voor één lied accordeon te spelen. Reuters-cameraman Ivan Ljoebysj-Kirdey, die vorig jaar ternauwernood een Russische raketaanval overleefde in Kramatorsk, verscheen met zijn jonge kinderen op het podium om mee te zingen. Richting het einde danst de bekende komiek Vasyl Baidak op het podium.

21:00. De show is afgelopen. Publieksevenementen beginnen en eindigen vroeg, want er is nog altijd een avondklok in Kyiv, om middernacht. De metro rijdt maar tot 22:30, daarna wordt het steeds moeilijker en duurder om thuis te komen. En als het luchtalarm eerder afgaat, stoppen de metroritten over de Dnipro, de rivier die Kyiv in tweeën splitst. Dus als het luchtalarm om 21:30 afgaat en niet voor 22:30 stopt, komen honderden of zelfs duizenden mensen vast te zitten aan de ‘verkeerde kant’ van de rivier. Ze moeten dan een andere manier vinden om voor de avondklok thuis te komen. Lopen is ver, en taxiprijzen schieten omhoog.

21:30. Ik loop de concertzaal uit en voel nog even of mijn paspoort in mijn jaszak zit. Het komt wel eens voor dat er na publieksevenementen mobilisatiepolitie voor de deur staat. Mannen moet dan laten zien dat hun gegevens voor de dienstplicht nog actueel zijn, dat ze de nodige medische keuringen hebben doorlopen en dat ze niet een uitstaande oproep hebben om zich te melden bij het leger. Met een Nederlands identiteitsbewijs mag je doorlopen, maar ik moet wel kunnen aantonen dat ik daadwerkelijk een buitenlander ben. Vanavond is er geen mobilisatiepolitie te bekennen.

23:30. Ik ga nog wat drinken met vrienden, en wanneer ik rond half twaalf naar huis loop, gaat het luchtalarm af. Er vliegen meerdere ballistische raketten richting Kyiv. Ik ren naar de metro om de hoek. In de zes uur daarna vliegen er weer tientallen drones rond de stad, en om drie uur ook nog ballistische raketten. De tweede slapeloze nacht op rij.

Zondag 25 mei

15:00. Na weer wat bijslapen en veel koffie drinken ga ik zondag naar een tentoonstelling in het museum ‘Oekraïense Huis’ vlakbij het Majdanplein. Dit gebouw, wat tot 1990 als ‘Lenin museum’ diende, is een van de best-bezochte musea van Oekraïne. Er is net een tentoonstelling geopend van Kyivse kunstenaars die in de jaren zestig en zeventig hun stempel drukten op de architectuur en het culturele leven in de stad.

In het museum zie ik een dame lopen met een kartonnen bord in haar hand: 'Free Azovstal Defenders’, een verwijzing naar de Oekraïense soldaten die in 2022 aan het einde van de slag om Marioepol krijgsgevangene werden genomen, nadat ze wekenlang de Azovstal-fabriek verdedigden. Elke zondag pleiten demonstranten in Oekraïne voor hun vrijlating bij gevangenenruilen. Terwijl ze in Rusland gevangen zitten, krijgen de soldaten vaak te horen dat ze in Oekraïne zijn vergeten. De beweging is het levende bewijs dat dat niet klopt: de hele samenleving lijkt te wachten op de vrijlating van de Azovstal-soldaten. 

Protestbord in museum in Kyiv. Foto: Chris Colijn

Afgelopen weekend vond er zo’n gevangenenruil plaats, de grootste tot nu toe. Beide kanten wisselden duizend soldaten en burgers uit, verspreid over drie dagen. Voor families die hun geliefden eindelijk weer kunnen vasthouden is het een prachtig moment, maar dit zijn nog nog lang niet alle (krijgs)gevangenen. Rusland zou nog ongeveer 7.000 Oekraïense gevangenen hebben, en Oekraïne heeft naar schatting een vergelijkbaar aantal.

Op sociale media klinkt daarom ook kritiek op de Oekraïense onderhandelaars. Majoor Davyd Kasatkin (ook wel bekend als Davyd Chimik) van de Azov-brigade was de luidste stem in het debat. ‘In drie dagen tijd zijn er nul soldaten van Azov teruggekeerd uit gevangenschap. [...] Ik geloof niet dat er geen manieren zijn om de vrijheid van de Azov-strijders dichterbij te brengen. Sommige mensen doen gewoon niet hard genoeg hun best.’

De hele samenleving lijkt te wachten op de vrijlating van de Azovstal-soldaten

De kritiek wordt veel gedeeld op sociale media, maar is mogelijk onterecht. Waarschijnlijk heeft Oekraïne maar beperkt invloed op welke soldaten het terugkrijgt. Er zou worden gewerkt met zogeheten ‘gezamenlijke lijsten’: Rusland en Oekraïne vertellen elkaar niet alleen welke gevangenen ze terug willen, maar ook wie ze bereid zijn om vrij te laten. Volgens Oksana Koezan, hoofdanalist van het Ukrainian Center for Security and Cooperation, ligt het voor de hand dat Kyiv wel vroeg om de vrijlating van de Azovstal-soldaten, maar dat Rusland daar niet mee akkoord is gegaan.

17:00. Wanneer ik het museum uitloop richting de metro, gaat het luchtalarm af. 'Dreiging van ballistische raketten', melden Oekraïense Telegram-kanalen. Als het luchtalarm overdag afgaat, is de kans klein (maar niet nul) dat er daadwerkelijk een raket aankomt; ze worden meestal 's nachts afgevuurd. Niettemin vullen de ondergrondse passages rondom de metro zich met mensen die het zekere voor het onzekere nemen. Beneden staat een bandje te spelen, ze hebben ineens een groot publiek om zich heen verzameld van schuilende mensen.

Straatmuzikanten spelen in ondergrondse passage tijdens luchtalarm. Foto: Chris Colijn

20:00. In de avond lees ik Donald Trumps reactie op de aanvallen van de afgelopen twee nachten. ‘Ik weet niet wat er met Poetin is gebeurd’, schrijft de Amerikaanse president, ‘Hij is helemaal GEK geworden’.

‘Poetin is al lang gek’, schrijft parlementslid Iryna Gerastsjenko van de oppositiepartij Europese Solidariteit op haar Facebook-pagina. De woorden van Trump zijn voor haar wederom een teken dat Oekraïne geen hoop moet vestigen op de relatie met de Verenigde Staten. ‘We moeten meer vertrouwen op onze eigen sterke punten’.

‘Poetin is al lang gek’

23:30. Moskou lijkt zich niets aan te trekken van de woede van Trump: het luchtalarm gaat weer af. In deze nacht, van zondag op maandag, vuurt Rusland 355 drones en 9 kruisraketten af; het aantal drones is een record. In Kyiv zoemen de Shaheds weer tot half zeven ‘s ochtends boven de stad. Ik probeer zoveel mogelijk te slapen, maar word steeds wakker om te kijken of er geen waarschuwing binnenkomt voor ballistische raketten.

De 9 kruisraketten zijn in de nacht van zondag op maandag voornamelijk gericht op het plaatsje Starokostjantyniv, in Oekraïne ook wel ‘Starkon’ genoemd. Het plaatsje heeft een klein vliegveld, waar vermoedelijk Oekraïense gevechtsvliegtuigen staan opgesteld. Het is niet bekend of er schade is; dat is een militair geheim.

Maandag 26 mei

09:00. In de ochtend komt het nieuws naar buiten dat Nederland de laatste beloofde F-16 vliegtuigen die dag naar Oekraïne stuurt. In dat licht bezien kan het haast geen toeval zijn dat Rusland diezelfde nacht een aanval uitvoerde op ‘Starkon’. De gevechtsvliegtuigen helpen bij de bestrijding van drones en kruisraketten, en zijn daarom meer dan welkom als onderdeel van de luchtverdediging.

13:00. Ik krijg een sms'je van 'Drone Line', een initiatief van het ministerie van Defensie om de productie van onbemande vliegtuigen op te schroeven. Het initiatief is op zoek naar meer medewerkers, en stuurt eens in de paar weken een sms'je naar willekeurige telefoonnummers. Het bericht leest: 'Drones, technologie en respect! Doe mee met de "Drone Line" en werk samen met mensen die jou waarderen, versterken en vertrouwen. We hebben commandanten die oog voor jou hebben, die werken voor de overwinning en concrete resultaten.'

De Oekraïense nieuwssite NV publiceert een artikel over slaaptekort, getiteld ‘Slechts drie nachten slecht slapen kan schadelijk zijn voor je hart’. Alsof de Russische aanvallen nog niet genoeg stress veroorzaken.

Zo'n ongewoon rustige nacht zorgt ook weer voor een unheimlich gevoel

22:50. Op Telegram verschijnt een positief bericht. ‘Op dit moment zijn er geen Shaheds in de buurt, en de Russische Toepolevs [gevechtsvliegtuigen die kruisraketten afvuren] worden niet klaargemaakt voor een nachtelijke missie. Je kan uitrusten.’

De nacht is in Kyiv bijzonder stil. Het luchtalarm gaat niet af, maar af en toe word ik toch wakker om op Telegram te kijken: heb ik niet iets gemist? Zo'n ongewoon rustige nacht zorgt ook weer voor een unheimlich gevoel. Er vliegen die nacht ‘slechts’ zestig drones door het luchtruim, Kyiv wordt een keer overgeslagen.