De onteigening van Russische dissidenten in ballingschap kan gaan beginnen. De Staatsdoema heeft op 17 juni een wet aangenomen die de strafbaarstelling van zogeheten ‘buitenlandse agenten’ (ino-agenti) verruimt en de boetes op overtredingen in ballingschap verhoogt. Ino-agenti kunnen straks te allen tijde bij verstek worden veroordeeld. De autoriteiten kunnen de straffen en boetes vervolgens ook automatisch afschrijven van de speciale bankrekeningen die de ino-agenti bij een eerdere wetswijziging dit jaar al opgedrongen hebben gekregen.
Doema-voorzitter Volodin omhelst patriarch Kirill tijdens parade op Rode Plein ter gelegenheid van de Overwinningsdag in 2025. Foto: Kirill Koedrjavtsev / ANP / AFP /
Volgens de aangenomen wet kunnen de ‘buitenlandse agenten’ voortaan ook vervolgd worden voor hun activiteiten buiten Rusland. Alleen al het niet vermelden van het officiële etiket ino-agent op in de communicatie via (sociale) media is strafbaar. De boetes voor elke overtreding kunnen gaan oplopen tot 50.000 roebel (€ 550) voor individuele burgers, 300.000 (€ 3.300) voor ambtenaren en een half miljoen roebel (€ 55.000) voor rechtspersonen die als buitenlands agent zijn aangemerkt.
Volgens parlementariër Vasili Piskarjov, die de wetswijziging heeft begeleid, zorgen de nieuwe regels ervoor dat de Russische oppositie in ballingschap beter wordt aangepakt. ‘Ongeveer veertig procent van de ino-agenti is naar het buitenland verhuisd', zegt hij. 'We hebben voorzieningen getroffen om hen in het buitenland verantwoordelijk te houden.'
Het zal hier niet bij blijven. Binnenkort zal de Staatsdoema ook de regel afschaffen dat de boetelijst elk jaar weer tot nul wordt geschoond. Dan tellen de straffen over de jaren op, aldus Piskarjov.
Breder pakket maatregelen
Deze verscherping van de aanpak van ‘buitenlandse agenten’ is onderdeel van een breder wetgevend programma om de oppositie in ballingschap financieel zwaarder te treffen.
Sinds 2024 is het wettelijk mogelijk om bezittingen in beslag te nemen van mensen die zich schuldig zouden hebben gemaakt aan het ‘verspreiden van nepnieuws over het leger’. Vanaf 1 maart 2025 is ook een wet van kracht die ‘buitenlandse agenten’ verplicht om hun inkomsten uit de verkoop van onroerend goed of auto’s en hun renteopbrengsten van depositorekeningen te stallen op speciale roebelrekeningen bij Russische banken.
Help ons om RAAM voort te zetten
Met uw giften kunnen wij auteurs betalen, onderzoek doen en kennisplatform RAAM verder uitbouwen tot hét centrum van expertise in Nederland over Rusland, Oekraïne en Belarus.
In maart 2025 kondigde Doemavoorzitter Vjatsjeslav Volodin vervolgens wetten aan om ‘de strafrechtelijke aansprakelijkheid’ verder op te tuigen voor mensen die samenwerken met internationale organisaties die niet door Rusland worden erkend. Wie met zulke organisaties werkt, loopt risico op een gevangenisstraf tot maximaal 7 jaar en de inbeslagname van eigendommen. Volodin doelde hierbij onder meer op het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag, dat in 2023 op verdenking van oorlogsmisdaden arrestatiebevelen heeft uitgevaardigd tegen president Vladimir Poetin, kinderombudsvrouw Maria Lvova-Belova, voormalig defensieminister Sergej Sjoigoe, stafchef Valeri Gerasimov en enkele andere hoge Russische militairen. ‘Degenen die ons land hebben verraden, mogen niet aan gerechtigheid en verantwoordelijkheid ontsnappen, zelfs niet als ze zich buiten Rusland bevinden’, aldus Volodin.
In april werd de verruiming van de definitie van het begrip ‘ino-agent’ vervolgens wettelijk verankerd. Behalve medewerking aan niet-erkende internationale organisaties à la het ICC, is sindsdien ook het verspreiden van berichten over militair-technische aangelegenheden, zoals veel Telegram-kanalen doen, strafbaar gesteld.
Bijna duizend ino-agenti
Wie of wat een ‘buitenlandse agent’ is, bepaalt het Russische ministerie van Justitie. In maart 2025 waren er in totaal 953 ino-agenti geregistreerd.
Op de lijst staan journalistieke organisaties (o.m. Meduza, Moscow Times, Dozjd, Sobesednik), sociologische onderzoeksinstellingen (Levada Center, Fonds voor de Bestrijding van Corruptie), mensenrechtenorganisaties (OVD-Info, Comité tegen Folteringen), individuele journalisten (Joeri Doed, Artemy Troitski, Aleksej Venediktov, Michail Zygar), advocaten (Ivan Pavlov), musici (Andrej Makarevitsj, Boris Grebensjtsjikov, Zemfira, Oxxxymiron), politici (Michail Kasjanov, Ilja Jasjin, Vladimir Kara Moerza, Lev Slosjberg), schrijvers (Boris Akoenin, Ljoedmila Oelitskaja), zakenlieden (Michail Chodorkovski, Oleg Tintov), acteurs en cabaretiers (Maksim Galkin), activisten (Oleg Orlov, Lev Ponomarjov) en sociale wetenschappers (Jekaterina Schulmann, Tatjana Stanovaja), geestelijken (Andrej Koerajev en Grigori Michnov-Vajtenko) en nog honderden anderen.
