Al enkele maanden klagen Belarussen over de aardappels in de winkels: ze zijn duur, van slechte kwaliteit of zelfs helemaal niet voorhanden. De autoriteiten proberen het probleem op te lossen door de aardappelprijs te verhogen en exportlicenties in te voeren. Maar onderzoek naar opslagplaatsen van groenten wijst uit dat er voldoende aardappels op voorraad zijn. Vlad Malisjevski dook voor Mediazona in deze voor Belarus zo merkwaardige situatie.

Aardappeloogst in Belarus. Foto: Viktor Drachev / ANP / AFP

Begin april ontdekten journalisten van Zerkalo [onafhankelijke Belarussische nieuwsorganisatie, red.] dat de autoriteiten zich al sinds half februari zorgen maakten over het aardappelprobleem. MART [Ministerie van Antimonopoliewetgeving en Handel, red.] organiseerde een bijeenkomst met het ministerie van Landbouw, de gemeente Minsk en vertegenwoordigers van grote Belarussische winkelketens.

Tijdens de bijeenkomst kwam ook het groentetekort aan bod. Een van de redenen voor het tekort is dat de stabilisatiefondsen, die in de periode tussen de oogstseizoenen groenten en fruit opslaan, hun klanten - winkelketens - producten van ‘ondeugdelijke’ kwaliteit leveren. Bovendien is het door de huidige Belarussische prijsregulering voor producenten die leveren aan de stabilisatiefondsen voordeliger om groenten niet op de binnenlandse markt te verkopen, maar juist te exporteren, bijvoorbeeld naar Rusland.

‘We blijken zonder aardappels te zitten’

In februari bereikte het aardappelvraagstuk de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko. ‘We blijken dus zonder aardappels te zitten. Hoeveel is de prijs van aardappels bij ons gestegen? Hoeveel stijgt de prijs van aardappels buiten het seizoen? Het kan toch niet zo zijn dat we niet gewoon genoeg aardappels kunnen produceren, ze in de kelder leggen en ze dan aan de bevolking verkopen?’ – vroeg hij verontwaardigd.

Ook in Rusland aardappelcrisis 

Ook in Rusland stijgen de aardappelprijzen: in het afgelopen jaar betaalden de Russen maar liefst 2.8 keer meer voor dit product. Zelfs President Vladimir Poetin spreekt inmiddels van een aardappeltekort.

Deels komt dit door de slechte oogst van 2024, maar ook door de inflatie waar de landbouwsector de afgelopen jaren mee te kampen kreeg. Daarnaast werd er op minder land aardappels verbouwd: door een recordoogst in 2023 daalden de prijzen, waardoor veel boeren in 2024 kozen voor winstgevendere gewassen.

Volgens Meduza is het vooral dankzij de import dat de schappen in Rusland gevuld blijven: afgelopen voorjaar was 30 tot 40 procent van de aardappels afkomstig uit het buitenland. 

Hoe de overheid probeert het probleem aan te pakken

De Belarussische overheid heeft op verschillende manieren geprobeerd het aardappeltekort aan te pakken. Eind maart verlengde ze de licenties voor de buitenlandse export van aardappels met drie maanden om ‘controle te houden over zowel de voorraden als de uitvoerstromen van aardappels vanwege de groeiende vraag en de hoge prijzen in het buitenland’.

Vervolgens werd decreet nr. 713 over de prijsregulering voor de zevende keer gewijzigd: vanaf 17 april 2025 werden de verkoopprijzen voor de meest verkochte groenten verhoogd. Hieronder vallen verse kool (behalve koolsoorten die vroeg in het seizoen te oogsten zijn), wortelen (behalve gewassen wortelen), uien, verse komkommers en verse aardappels voor voedingsdoeleinden (behalve ongewassen aardappels).

Waar afgelopen maart de prijs voor een kilo verse aardappels nog maximaal op 76 kopeken lag, mag deze prijs nu, in ieder geval tot 15 mei, niet boven de prijs van 1 roebel uitkomen.

MART reageerde op 17 april op het aardappelprobleem. Volgens het ministerie ‘heeft Belarus maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat er voldoende aardappels en andere fruit- en groente in de winkels lagen’. Twee dagen later controleerde MART 20 groenteopslagplaatsen en trof daarbij geen overtredingen aan.

‘Aardappels zijn beschikbaar in het assortiment, net als andere soepgroente voor borsj [Oost-Europese soep met o.a. aardappels en rode bieten, red.]. De regering heeft praktische maatregelen genomen om de situatie op te lossen die is ontstaan door het prijsverschil, die het voor onze producenten voordeliger maakte om aardappels te verkopen op de buitenlandse markt. Met de ingang van decreet 713 (7) van de ministerraad werd de maximale verkoopprijs voor aardappels verhoogd van 76 kopeken naar 1 roebel,’ aldus de woordvoerder, Darja Polozkova.

‘We blijven inflatie maar tegenhouden, totdat er opeens 30 procent bijkomt’

‘Dat is, let wel, [een prijsstijging van] een derde. Wij hebben hier toch geen inflatie? We blijven het maar tegenhouden, totdat er opeens, hop, 30 procent bijkomt’ – reageerde financieel analist Sergej Tsjaly op de woorden van Polozkova.

Volgens Zerkalo is meer dan duizend ton aardappels ‘verloren gegaan’ in de regio Vitebsk. Het medium kreeg toegang tot de correspondentie van ambtenaren met de hulp van BELPOL [een ondergronds netwerk van ex-medewerkers van politie en justitie, red.]

Daarnaast vertelden journalisten van Zerkalo dat MART begin april een niet-openbare brief naar het ministerie van Landbouw en Voedsel stuurde waarin het ‘een aanstaand tekort aan verse komkommers op de binnenlandse markt voorspelt’; het ministerie ontving berichten van winkelketens waarin om hulp werd gevraagd om de markt in april van komkommers te kunnen voorzien.

Import als oplossing

Per 27 mei heeft Belarus het verbod op de invoer van aardappelen, appels, uien en kool uit de Europese Unie opgeheven, meldt The Moscow Times.

In plaats van de wijzen naar de huidige aardappelcrisis, framen de autoriteiten de beslissing als een reactie op de recente tariefverhoging van de EU op Belarussische landbouwproducten. Dat is een zeer merkwaardige uitleg, want Belarus zegt hiermee dat het meer handel wil drijven met Europa, omdat Europa de handelstarieven verhoogt, waarmee het Minsk juist schaadt. De regering van Loekasjenko benadrukt dat het op deze manier opnieuw 'openheid, vreedzaamheid en goed nabuurschap' laat zien, vergelijkbaar met het besluit over visumvrije toegang voor burgers van EU-landen.

Als oplossing voor het aardappeltekort moedigde de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko mensen eind vorige maand aan om zelf aardappels te gaan verbouwen.

Wat zeggen de Belarussen zelf

Een week na de MART-inspecties van de opslagplaatsen van groenten klagen de Belarussen nog steeds over tekorten, hoge prijzen en slechte kwaliteit van niet alleen aardappels, maar ook van uien en kool.

‘De laatste tijd bleek het ineens lastig om normale aardappels te vinden in de winkels “Euroopt” en “Hit”. Alles wat er ligt is klein en gebutst’, vertelde een inwoner van een provinciehoofdstad aan Mediazona. Een landgenoot uit een andere stad gaf aan pas geleden nog ‘de hele buurt afgezocht te hebben’ op zoek naar aardappels.

Drie dagen geleden postte een Belarussische vrouw een video over de aardappelsituatie op TikTok. ‘Mensen klagen dat de aardappels in de winkels te klein zijn, en zo groen als de Hulk. Terwijl de boeren op hun beurt zeggen “Sorry hoor, maar hoe moeten we anders ons brood verdienen, als we de prijzen niet mogen verhogen?” Ben je ook slechte aardappels tegengekomen in de winkel? Reageer dan op deze video: wiens schuld denk jij dat dit is?’

‘Oké, de aardappels zijn terug, maar waar zijn nu de uien gebleven?’

In een andere TikTok-video vertelt een Belarussische man dat hij en zijn moeder ‘vorige week in Ivanovo geen kool konden vinden’. Ze hadden vier winkels afgezocht, maar ‘noch in de dorpen, noch in de steden was er kool’. Op Threads is een gebruiker van mening dat ‘in Belarus het een en al ellende is met de aardappels’: ‘Op de markt is nog wel iets te vinden, maar in de winkels is het een puinhoop’. Een andere Belarussische vrouw schrijft: ‘Oké, de aardappels zijn terug, maar waar zijn nu de uien gebleven?’ De vraag ‘waarom de aardappels zo idioot duur zijn’ wordt ook vandaag nog veel gesteld op Threads.

Dit artikel verscheen eerder in uitgebreide vorm op de site van Mediazona Belarus.