Oleksandr Syrsky is nu een jaar lang de leider van de Oekraïense strijdkrachten. Hij verving de nog altijd populaire Valeri Zaloezjny, en erfde een strijdtoneel waarin geen makkelijke successen te behalen vielen. Syrsky probeert het leger te hervormen voor de lange termijn maar wordt tegelijkertijd nog bestempeld als een ‘ouderwetse’ leider, schrijft Chris Colijn.

Opperbevelhebber van het Oekraïense leger Oleksandr Syrsky, 6 mei 2024. Foto: Wikimedia Commons

Dat de opvolger van de geliefde generaal Valeri Zaloezjny het lastig zou krijgen, stond buiten kijf. De man die de Oekraïense strijdkrachten in 2022 van het ene naar het andere onwaarschijnlijke succes leidde, moest vertrekken wegens onenigheid met de Oekraïense president Volodymyr Zelensky. Op het moment van zijn vertrek, in februari 2024, was de oorlog in een nieuwe fase beland: een uitputtingsslag waarbij beide kanten nog in alle hevigheid vechten, maar het front weinig beweegt.

Rusland heeft goede papieren om die uitputtingsslag te winnen. Het Kremlin heeft ten slotte een veel groter leger, een oorlogsindustrie die overuren draait, het vermogen om wapens te kopen uit Iran en Noord-Korea en de grondstoffen om daarvoor te betalen. Oekraïne is daarentegen compleet afhankelijk van Westerse steun. Nu komt daar ook nog de onzekerheid van het presidentschap van Donald Trump bij, en zijn pogingen om Oekraïne richting vredesonderhandelingen te duwen.

Vernieuwing

Oleksandr Syrsky, de voormalige commandant der Landstrijdkrachten, kreeg als opdracht om Oekraïne zo goed mogelijk door deze nieuwe fase van de oorlog heen te loodsen. Zowel de politieke als militaire leiding waren zich bewust van de noodzaak om te vernieuwen, zodat Oekraïne op z’n minst stand kon houden tegen de onophoudelijke en meedogenloze Russische offensieven. Onder Syrsky hebben de strijdkrachten bijzonder goed weerstand geboden, maar afgezien van het offensief in Koersk zijn er geen noemenswaardige successen geboekt op het slagveld.

De schaduw van Zaloezjny

Valeri Zaloezjny viel in 2023 uit de gratie bij Zelensky, naar verluidt wegens het mislukte zomeroffensief van dat jaar en uit angst voor mogelijke politieke ambities van de generaal. Wat zich precies achter gesloten deuren heeft afgespeeld is nog altijd onbekend, maar Zaloezjny, die gebrekkig Engels spreekt, is nu ambassadeur in Londen. In opiniepeilingen komt Valeri Zaloezjny nog altijd naar voren als de grootste politieke uitdager van Zelensky. 

Oleksandr Syrsky verschijnt veel minder vaak in de media dan zijn voorganger, en heeft zich nog nooit expliciet kritisch uitgelaten over Zelensky of andere politieke leiders. Dat is een verschil met zijn voorganger, die de publiciteit niet schuwde als hij zich zorgen maakte over het verloop van de oorlog. Syrsky erkent wel dat het leger kampt met problemen en uitputting, maar benadrukt in zijn publieke communicatie vooral dingen die wél goed gaan.

Opperbevelhebber van het Oekraïense leger Oleksandr Syrsky (links) en zijn voorganger Valeri Zaloezjny (rechts) in Kyiv, Oekraïne, 9 february 2024. Foto: Handout Presidentiële Persdienst van Oekraïene / ANP / EPA

‘Sovjet-generaal’

Syrsky is nog altijd veel minder populair dan zijn voorganger. In het afgelopen jaar heeft Oekraïne vooral veel terrein verloren, en zijn ook veel militairen gewond, gedood of gedeserteerd. Door machtsmisbruik, organisatorische rommel en strenge mobilisatie neemt het aantal deserteurs alleen maar toe, en daardoor wordt het steeds moeilijker om gemotiveerde soldaten te werven om de verliezen aan te vullen. Syrsky staat voor veel Oekraïners symbool voor de managementproblemen in het leger.

Hij is in Rusland geboren en heeft zijn opleiding in het Sovjetleger genoten, maar het beeld van een ‘Sovjet-generaal’ is niet terecht: onder leiding van Syrsky zet Oekraïne bijvoorbeeld steeds meer in op integratie met NAVO-commandostructuren, waarbij militairen op lager niveau meer vrijheid krijgen om zelfstandig te besluiten hoe ze een operatie uitvoeren. Daarnaast wordt er ingezet op een corps-structuur voor het leger, wat zou moeten leiden tot betere onderlinge communicatie en een efficiëntere inzet van legereenheden.

‘We vechten voor ons land, maar het leven van een Oekraïense soldaat is het allerbelangrijkste’, schrijft Syrsky in een bericht op sociale media waarin hij reflecteert op het afgelopen jaar en zijn prioriteiten voor de toekomst uiteenzet. Hij zegt dat de besparing van de levens van soldaten voor hem de hoogste prioriteit geniet. ‘Daarom hebben de strijdkrachten een uitgebreid programma ontwikkeld om de levens van militairen te redden. De belangrijkste onderdelen van het programma zijn: de technologisering van het leger, de verbetering van de training van Oekraïene’s verdedigers en de verbetering van de medische zorg. Een belangrijk aspect van het programma zijn de acties van commandanten, aangezien zij de grootste verantwoordelijkheid dragen voor de levens van hun personeel.’

Syrsky wil zich laten zien als iemand die verandering niet schuwt, en een leider die geeft om zijn militairen. Na drie jaar grootschalige oorlog probeert hij het moreel hoog te houden, vooral door de successen van het leger te benadrukken.

Successen

Onder Syrsky wist Oekraïne het laatste jaar meer aanvallen op lange afstand uit te voeren dan ooit tevoren. Vooral de Russische logistiek en olie-industrie hebben daar onder geleden. De Oekraïners lanceerden in augustus ook een verrassingsoffensief in Koersk (hoewel Zaloezjny in 2022 mogelijk al een vergelijkbaar plan voorstelde), waardoor een klein stukje van Rusland al een half jaar lang wordt bezet door de Oekraïners. Vladimir Poetin noemde de situatie in Koersk onlangs nog ‘erg moeilijk’, een zeldzame erkenning dat de operatie roet in het eten gooit bij het Kremlin. De Oekraïense legerleider wil in de toekomst vaker vergelijkbare aanvallen met een verrassingselement laten uitvoeren - al leven er in Oekraïne ook twijfels over het nut van de operatie in Koersk, waarbij waarschijnlijk duizenden Oekraïense soldaten zijn gedood of gewond. De langeafstands-aanvallen en de operatie in Koersk zijn de meest in het oog springende successen van Syrsky, die zoekt naar manieren om het Russische leger in hun eigen spel te verslaan en steeds verder uit te putten.

Het afgelopen jaar heeft Oekraïne veel nadrukkelijker ingezet op de ontwikkeling en opschaling van verschillende soorten gevechtsdrones, omdat daar de grootste winst valt te behalen ten opzichte van de Russen. Het is een van de belangrijkste uitgangspunten van Kyivs oorlogsdoctrine geworden: vernietig de vijand op afstand, voordat ze onze soldaten onder vuur kunnen nemen. 

Een wervingsposter van het Oekraïense leger in Kyiv met de tekst ‘De orks zijn al dichtbij… vernietig ze op afstand!’ Foto: auteur.

‘In 2024 leverde de staat meer dan 1,3 miljoen drones aan de frontlinie’, schrijft de generaal in het eerder genoemde bericht op sociale media. ‘We waren de eersten ter wereld die een aparte legertak oprichtten voor Strijdkrachten voor Onbemande Systemen’, legt hij uit. ‘We zijn bezig met de ontwikkeling van robotplatforms, land- en zeedrones. De vijand ervaart ten volle de kracht van onze ‘first person view’ (FPV) drones. Het afgelopen jaar zijn er meer dan 461.000 doelen geraakt door verschillende soorten aanvalsdrones.’ 

De intensieve inzet van onbemande vliegtuigen is het gevolg van een nauwe samenwerking tussen de strijdkrachten en de defensie-industrie. Daarnaast is de ontwikkeling al onder Zaloezjny begonnen. Het valt dus niet volledig op het conto van Syrsky te schrijven. Aanvallen op de Russische militaire- en energie-infrastructuur zijn het afgelopen jaar sterk toegenomen, en daarmee verzwakt Oekraïne het militaire potentieel van Moskou. ‘Dit jaar zijn 377 militaire doelen op het grondgebied van de Russische Federatie met succes onder vuur genomen’, schrijft Syrsky. De Oekraïense wapens kunnen volgens hem doelen tot 1.700 kilometer diep in Rusland raken.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky (links) en opperbevelhebber Oleksandr Syrskyi (rechts) wonen de overhandiging van drone-raketten aan de Oekraïense strijdkrachten bij in Kyiv, Oekraïne, 6 december 2024. Foto: Sergey Dolzhenko / ANP / EPA

Verliezen

Het afgelopen jaar heeft Oekraïne onder leiding van Syrsky ook gevoelige verliezen geleden. Zo viel de stad Avdiivka kort na het aantreden van de nieuwe bevelhebber in Russische handen. Hetzelfde geldt voor Voehledar en Koerachove, terwijl Tsjasiv Jar en Toretsk op omvallen staan. Poetin komt elke dag een klein beetje dichter bij zijn doel om de gehele provincies Donetsk en Loehansk te veroveren. De Russen lijden daarbij zware verliezen, en er blijft bijna niets over van de steden die Rusland verovert. Maar voor het Kremlin telt maar één ding: Oekraïne wordt steeds verder teruggedrongen op het slagveld.

Het afgelopen jaar probeerde Oekraïne vooral om de Russische aanvalsdrift te beteugelen. Gezien de zware omstandigheden vervult hij zijn taak goed, zegt voormalig vice minister van Defensie Hanna Maljar tegen Current Time: ‘Het front is niet ingestort. In strategisch opzicht kan de vijand zijn agressie niet verder ontwikkelen, maar de agressie gaat door. De gevechten gaan door.’

Maljar legt uit dat Syrsky een bijnaam heeft: ‘het luipaard’, omdat hij vaak lang wacht voor hij plotseling toeslaat en de vijand verrast. ‘Militairen merken op dat hij de zwakke punten van de vijand heel nauwkeurig berekent. Hij vecht vanuit een hinderlaag, als een roofdier.’

Syrsky heeft zich in het afgelopen jaar vooral bewezen als een bevelhebber die de schade probeert te beperken, met het offensief in Koersk als enig offensief lichtpunt. Dat echte successen uitblijven, merkt president Zelensky steeds nadrukkelijker in de dialoog over eventuele vredesonderhandelingen. Aangezien deze discussies steeds concreter worden, moet hij zich voorlopig blijven schikken in een rol als verdedigende underdog, waarbij hij het aanvalspotentieel van de Russen langzaam uitholt en ervoor zorgt dat Oekraïne vanuit een zo sterk mogelijke positie kan onderhandelen. Mocht er dit jaar een akkoord komen, dan verandert ook de rol van Syrsky. Dan zal hij zich vooral moeten richten op afschrikking en het voorkomen van een nieuwe Russische aanval.