Liefde en verleiding zijn in Oekraïne en Rusland niet louter meer een privézaak. Datingapps, ooit bedoeld om te verbinden, zijn veranderd in een slagveld: Oekraïense vrouwen misleiden Russische soldaten met nepprofielen, Russische agenten doen hetzelfde bij Oekraïense militairen. In Moskou klinkt intussen de roep om datingapps te verbieden, zo bericht Dénis van Vliet.

De Doema, het Russische lagerhuis. Foto: Maxim Shipenkov / ANP / EPA

Een lastige baan? Absoluut niet, zegt Angelica (niet haar echte naam), een Oekraïense vrouw. 'Bijna elke vrouw heeft ervaring met chats op datingapps, met mannen of vrouwen. Voor mij was dat niets nieuws. Wat wél anders was, is dat ik me niet voordeed als mezelf, maar werkte met nepfoto’s en een verzonnen naam.'

Angelica werkt voor Molfar, een Oekraïens particulier inlichtingenbureau dat ook opdrachten voor de overheid uitvoert. In de Britse podcast Stories of Our Times vertelde ze vorig jaar tegenover voormalig Oekraïnecorrespondent Maxim Tucker hoe ze via nepprofielen van Russische vrouwen op datingapps Russische frontsoldaten verleidt om foto’s en persoonlijke informatie te delen. Die gegevens worden doorgestuurd naar de Oekraïense inlichtingendiensten, zonder dat de vrouwen weten wat ermee gebeurt. 'Soms verdwijnen die mannen plotseling en reageren ze niet meer. Dan hoop ik dat ze zijn omgekomen.'

Moeten Russen het straks zonder datingapps stellen vanwege vrouwen als Angelica? In de Doema, het Russische parlement, klinkt de roep om strengere regels rond datingapps. Parlementslid Andrej Svintsov (LDPR) pleitte voor een ‘staatsdatingapp’, gekoppeld aan Gosoesloegi – de Russische variant van DigiD – zodat Russen alleen nog met landgenoten kunnen daten. Eerder al raadden de Russische autoriteiten bewoners van regio’s die grenzen aan Oekraïne af om datingapps te gebruiken vanwege het gevaar dat ze onbedoeld gevoelige informatie doorspelen.

Hoe effectief zijn datingapps als inlichtingenbron voor Oekraïne? En gebruikt Rusland zelf vergelijkbare tactieken?

Profielen vol leugens

Het interview met Angelica geeft een inkijkje in hoe vrouwen vanuit een kantoor dagelijks urenlang swipen en chatten met Russische militairen. Het gaat niet om losse acties, maar om een strategie die sinds de eerste oorlogsdagen professioneel wordt georganiseerd door particuliere inlichtingendiensten zoals Molfar, in nauwe samenwerking met de Oekraïense veiligheidsdiensten. Sommige accounts draaien al meer dan een jaar en leveren nog altijd waardevolle informatie op: van verlofperiodes en troepenbewegingen tot foto’s van materieel en loopgraven.

Om geloofwaardig te blijven gebruiken de vrouwen zorgvuldig opgebouwde nepprofielen, met door kunstmatige intelligentie gegenereerde foto’s. Angelica vertelt hoe ze samen met collega’s een profielschets heeft bedacht die aantrekkelijk is voor Russische soldaten: geen hoogopgeleide carrièrevrouw, maar iemand met een eenvoudig, bereikbaar beroep. 'Een typische Russische soldaat voelt zich niet aangetrokken tot een vrouw met een doctoraat in biofysica. Daarom kiezen we beroepen als barista, serveerster of kapster', legt ze uit. Ook de foto’s zijn bewust gekozen: vrouwen die betrouwbaar en benaderbaar ogen. Simpele vragen als ‘hoe gaat het?’ en ‘waar ben je?’ leveren volgens Angelica vaak al een schat aan informatie op.

Smartphones noodzaak voor militaire communicatie

De vraag rijst: waarom staat Rusland soldaten toe mobiele telefoons te gebruiken, terwijl algemeen bekend is dat daardoor gevoelige informatie kan uitlekken? Volgens Wes O’Donnell, een Amerikaanse veteraan en tv-maker die door zijn militaire achtergrond veel schrijft over de door Rusland begonnen oorlog tegen Oekraïne, is het antwoord simpel: het ontbreekt de Russen aan veilige en betrouwbare militaire communicatieapparatuur. 

Daardoor gebruiken soldaten hun persoonlijke toestellen voor basistaken zoals het coördineren van eenheden en het oproepen van vuursteun – maar ook om verveling tegen te gaan. 'Een persoonlijke mobiele telefoon gebruiken in een oorlogsgebied is het moderne equivalent van een sigaret opsteken in een donkere nacht,' aldus O’Donnell.

In de grotendeels door Rusland bezette gebieden Donetsk en Loehansk werken aparte mobiele netwerken: Phoenix in Donetsk en Loegakom in Loehansk. Ze gebruiken apparatuur die al in 2014 werd geconfisqueerd van de Oekraïense telecomproviders Kyivstar en Vodafone Ukraine. Beide netwerken draaien op het Russische landnummer (+7) en zijn zo onderdeel van het Russische telefoonnetwerk. Sinds vorig jaar zijn er ook twee virtuele aanbieders bijgekomen, Miranda en +7Telekom. Die hebben zelf geen zendmasten maar huren capaciteit bij Phoenix en Loegakom. Daardoor hebben klanten dekking in heel Rusland, plus de bezette gebieden.

Een Russisch verbod op smartphones aan het front zou rampzalige gevolgen hebben op tactisch niveau'

Volgens O’Donnell is het een zegen voor Oekraïne dat Russische militairen noodgedwongen hun eigen telefoons moeten gebruiken. 'Ruslands enige alternatief is een verbod op persoonlijke apparaten voor zijn soldaten in Oekraïne. Zelfs als ze dat zouden kunnen afdwingen, zouden de gevolgen rampzalig zijn op tactisch niveau. Russische eenheden zouden niet langer kunnen communiceren en coördineren, wat tot meer verliezen en meer doden zou leiden – en tot meer protest thuis.'

Hoe succesvol Oekraïne met deze tactieken precies is, blijft onduidelijk. Voorlopig komen vooral losse voorbeelden naar buiten, zoals een vrouw die op eigen houtje – dus buiten Molfar om – via de datingapp Tinder zeventig Russische posities wist te achterhalen. Oekraïense burgers kunnen zelf informatie over Russische troepen doorgeven via E-Enemy, een chatbot in de overheidsapp Diia. In juni 2025 waren er al ruim 670.000 meldingen binnengekomen – niet alleen op basis van informatie die via datingapps werd verzameld, maar ook dankzij foto’s en berichten van oplettende burgers, inclusief uit door Rusland bezet gebied.

Dodelijke date

Een geruchtmakende zaak waarin Rusland eveneens de hand van Oekraïne vermoedt, is de aanslag op loco-burgemeester Zaur Goertsiev van Stavropol, een stad in het zuiden van Rusland. Goertsiev dacht in mei 2025 een leuke avond te beleven met een man die hij, volgens het doorgaans goed geïnformeerde Telegramkanaal VChK-OGPU, via een datingsite voor mannen had leren kennen. Net toen hij op de afgesproken plek aankwam, ontplofte in het heuptasje van zijn date een explosief. Beide mannen waren op slag dood.

De gouverneur van de regio wees nog diezelfde avond naar ‘Oekraïense nazi’s’. Het is gebruikelijk dat Russische gezagsdragers bij calamiteiten meteen naar Oekraïne wijzen, maar in dit geval was er ook een directe aanleiding voor: Goertsiev was voor zijn benoeming tot loco-burgemeester betrokken als commandant bij de Russische luchtaanvallen op Marioepol, waarbij in 2022 duizenden burgers omkwamen. Hij stond ook op een lijst van Myrotvorets, een Oekraïense website die journalisten, politici en anderen aanmerkt als ‘vijanden van Oekraïne’.

Overigens waren Goertsiev en zijn date volgens de wetten van hun land ook in overtreding: in Rusland zijn homodatingapps sinds de aanscherping van de anti-‘gay-propaganda’-wetgeving in 2023 effectief geblokkeerd. Grote internationale platforms zoals Grindr en Hornet zijn alleen nog bereikbaar via een VPN, een technologie waarmee internetgebruikers hun locatie en identiteit kunnen afschermen. Tinder, Badoo en Bumble — wereldwijd de populairste datingsapps — verlieten Rusland in 2023 op eigen initiatief. Online daten gebeurt sindsdien vooral via Russische apps zoals VK Dating. Die zijn ook toegankelijk voor Oekraïners en westerlingen, waardoor de platforms een mogelijke bron van spionage en infiltratie vormen.

Hackersleger

Bij het opsporen van Russische soldaten en troepenverplaatsingen krijgt Oekraïne ook hulp uit het buitenland. Het initiatief IT Army of Ukraine werd kort na de grootschalige Russische invasie opgezet door het Oekraïense ministerie van Digitale Transformatie. Via dit netwerk zetten veel ethisch hackers hun kennis vrijwillig in om onder meer cyberaanvallen uit te voeren op Russische doelen, zoals overheidswebsites, banken, mediakanalen en bedrijven die de Russische oorlogsvoering ondersteunen.

Minder technisch onderlegde vrijwilligers grepen in de begindagen van de oorlog naar datingapps om Russen te informeren over de realiteit van de invasie, bijvoorbeeld door in hun profiel beelden van bombardementen te delen. 'Anderen probeerden via Tinder Russische soldaten in Oekraïne informatie te ontfutselen, kan ik uit betrouwbare bron bevestigen', zegt cyberexpert en ethisch hacker Peter Lahousse uit Breda tegenover RAAM. 'Met behulp van vertaalprogramma’s begonnen we gesprekken en vroegen om foto’s, die we vervolgens analyseerden en via een beveiligde chat doorstuurden naar de IT Army. Wat ermee is gebeurd, weet ik niet. Je moet het ook zien als een vorm van morele steun.'

Volgens Lahousse richten de cybervrijwilligers zich inmiddels vooral op complexere operaties. ‘Veel mensen zijn afgehaakt, deels doordat westerse datingapps de Russische markt hebben verlaten en omdat nieuwe conflicten elders hun aandacht trekken.’

Ook Rusland voert datingoorlog

Andersom maakt ook Rusland – of mensen die dat land gunstig gezind zijn – gebruik van datingapps om informatie bij Oekraïense militairen los te krijgen. Dit werd onder meer erkend door een woordvoerder van het zuidelijke commando van het Oekraïense leger.

Via schijnbaar onschuldige gesprekken, net zoals die van de Oekraïense vrouwen, proberen Russische agenten informatie te ontfutselen over locatie, taken of bewegingen aan het front. In sommige Oekraïense brigades moeten militairen zelfs verklaringen ondertekenen waarin staat dat het gebruik van datingapps en sociale media wordt afgeraden. Daarmee wil men voorkomen dat soldaten onbedoeld gevoelige informatie prijsgeven die de vijand kan benutten.

De digitale avances van de Russen richten zich niet alleen op Oekraïense soldaten: volgens de Duitse militaire contraspionagedienst (BAMAD) mengen zij zich ook op westerse datingsites om soldaten en politici informatie te ontfutselen.

Volgens Lahousse maakt het gebruik van digitale middelen als wapen – waaronder datingapps – de oorlog voor beide partijen aanzienlijk complexer. 'Het is in feite een extra laag bovenop de traditionele oorlogsvoering. Oekraïne krijgt daarbij steun, maar Rusland evenzeer. Denk bijvoorbeeld aan de pro-Russische hackersgroep NoName. Ik zou niet durven zeggen wie uiteindelijk het meest profiteert: Rusland of Oekraïne.'

Ideologische kruistocht

Anders dan in Rusland is in Oekraïne geen sprake van het verbieden van datingdiensten. Het lijkt erop dat een eventueel verbod in Rusland ook een sterke ideologische component heeft. Het land – op de Democracy Index inmiddels op plek 124, tussen Pakistan en de eilandengroep Comoren – is al langer bezig om westerse sociale media uit te bannen en te vervangen door Russische varianten – bijvoorbeeld de 'superapp' Max – al was het alleen maar omdat het daar wel controle kan uitvoeren.

Niet iedereen zit te wachten op een Russische staatsvariant op Tinder, zoals in het parlement werd geopperd. 'Ik vind dat datingsites helemaal verboden moeten worden,' meent Vitali Borodin, hoofd van het Federal Project for Security and Anti-Corruption, een organisatie die campagnes voert die aansluiten bij het conservatieve Kremlin-narratief.

Borodin: 'Tegenwoordig weten jonge mannen helemaal niet meer hoe ze een meisje het hof moeten maken. Onlangs vroeg ik een jonge man van dertig of hij een vriendin had. Hij antwoordde: ‘Waarom zou ik? Dan moet ik voor haar zorgen, haar bloemen geven, haar meenemen naar cafés en restaurants, naar het theater en de bioscoop. In plaats daarvan ga ik gewoon naar een datingsite, betaal vijfduizend roebel en dan komt er elk meisje dat ik wil. Wat voor cultuur is dat? Welke traditionele waarden blijven er dan nog over?’