De inwoners van de separatistische en pro-Russische Moldavische regio Transnistrië zijn opgelucht nu ze weer stroom en verwarming hebben. Na een maand zonder gas uit Rusland bracht een noodgreep van de centrale regering in Chișinău verlichting. De vraag is echter voor hoe lang.

Zicht op de stad Bender, Transnistrië. 17 januari, 2025. Foto: Daniel Mihailescu / AFP / ANP

Is het Russische plan om de bevolking van Moldova verder uit elkaar te spelen mislukt? Voorlopig lijkt het 1-0 voor de centrale regering in de hoofdstad Chișinău. Maar de credits gaan ook naar de Europese Unie, die tientallen miljoenen euro’s beschikbaar stelde om de energiecrisis te verzachten. Een deel van dit geld wordt door Chișinău gebruikt om gas te kopen voor Transnistrië, dat zich in 1991, na een korte en gewelddadige burgeroorlog met steun van Rusland, afscheidde van Moldova.

Transnistrië ontving jarenlang vrijwel gratis aardgas uit Rusland via Oekraïens grondgebied. Aan die situatie kwam een einde op 1 januari 2025, toen Oekraïne besloot het doorvoercontract met het Russische staatsgasbedrijf Gazprom niet te verlengen. Dit had op zich geen probleem hoeven zijn, aangezien Rusland het gas ook via een pijpleiding door Turkije naar Transnistrië had kunnen transporteren. 

Toch koos Rusland daar niet voor. In de Transnistrische media, die worden gecontroleerd door de pro-Russische autoriteiten, heette het al snel dat Oekraïne, samen met de pro-Europese regering in Chișinău, de bevolking letterlijk in de kou liet zitten.

Zeldzaam gesprek

Maar het liep anders dan Rusland had gehoopt. De boosheid  van de bevolking richtte zich niet tegen Oekraïne of Chișinău, maar tegen Vadim Krasnoselski, de zelfverklaarde leider van Transnistrië. Op 10 januari vloog Krasnoselski naar Moskou om te proberen Rusland te overtuigen het gas alsnog via Turkije te leveren, maar zonder succes. Bij zijn terugkeer zocht hij daarom contact met Dorin Recean, premier van Moldova. In een zeldzaam gesprek – Moldova erkent de regering in Transnistrië niet – gaf Recean aan bereid te zijn mee te werken aan een oplossing. 

Die oplossing kwam eind vorige maand, toen Moldova €30 miljoen ontving van de Europese Unie om de energiecrisis aan te pakken. Het noodhulppakket is bedoeld om gas in Europa en Oekraïne aan te kopen en elektriciteit en verwarming te herstellen, met als doel basisvoorzieningen tot 10 februari veilig te stellen. 

Hoewel deze maatregelen verlichting bieden, blijft de situatie fragiel. De gasleveringen worden beschouwd als een tijdelijke ‘lening’, die Transnistrië uiterlijk op 1 maart moet terugbetalen. Bovendien wordt het grootste deel van het gas gebruikt om de druk in het pijpleidingsysteem te handhaven, niet om alle industriële activiteiten te hervatten. ‘Maar we zitten niet langer met mutsen en dikke kleding aan in huis’, klinkt het.

Krasnoselski ging akkoord met de voorwaarden, niet in de laatste plaats vanwege het gemor onder zijn bevolking. Bij het referendum van vorig jaar over EU-integratie stemde een derde van de Transnistriërs vóór, een hoger percentage dan in sommige gebieden van Moldova die niet onder Transnistrisch bestuur vallen. De recente hulp in de gascrisis heeft inmiddels geleid tot een dankwoord van Krasnoselski aan de regering van de Moldavische president Maia Sandu, wat helemaal zeldzaam mag worden genoemd.

Overigens wordt niet al het Europese geld besteed aan gas: van de €30 miljoen wordt €10 miljoen gebruikt om elektriciteit in Europa in te kopen voor gebieden ten westen van de Dnjestr – het deel van Moldova dat onder controle staat van de regering in Chișinău. Voorheen was ongeveer 80 procent van heel Moldova afhankelijk van stroom uit de Cuciurgan-centrale, een gasgestookte energiecentrale in Transnistrië. Deze afhankelijkheid ging dus veel verder dan alleen het separatistische gebied. Bovendien vormde de centrale een belangrijke inkomstenbron voor Transnistrië, aangezien de rest van Moldova betaalde voor de elektriciteit die door de Cuciurgan-centrale werd opgewekt.

Anti-regeringssentimenten

Naast dit noodpakket heeft de EU Moldova ook nog eens €34 miljoen gegeven als algemene budgettaire ondersteuning om bredere gevolgen van de energiecrisis te verzachten en de stabiliteit te waarborgen. Dit geld is onder andere nodig voor energietoeslagen aan arme huishoudens. Door het wegvallen van elektriciteitsleveringen vanuit Cuciurgan en extra import van dure stroom uit Europa zijn consumenten geconfronteerd met tariefverhogingen tot wel 75 procent. Dat vormt op zijn beurt een voedingsbodem voor anti-regeringssentimenten ten westen van de Dnjestr, met de parlementsverkiezingen van komende zomer in het vooruitzicht.

Zo bezien is Europese hulp slechts een tijdelijk doekje voor het bloeden. De regering in Chișinău werkt aan structurele oplossingen, zoals diversificatie van energiebronnen via Europese markten, investeringen in infrastructuur zoals een hoogspanningslijn tussen de zuidwestelijke grensstad Vulcănești en Chișinău, en hervormingen in de energiesector. Maar dit zijn projecten die tijd kosten. Daarom blijft op de korte termijn internationale steun, vooral vanuit de EU, cruciaal om Moldova’s afhankelijkheid van Rusland te verminderen en energiezekerheid op lange termijn te waarborgen. De EU heeft al toegezegd Moldova ook na 10 februari te blijven ondersteunen, al is nog onduidelijk hoe dit precies vorm zal krijgen.

Ondertussen blijft er een conflict bestaan over een volgens Rusland onbetaalde gasrekening van ruim €675 miljoen uit het verleden. De tussenstand van 1-0 voor de centrale regering in Chișinău kan, kortom, nog altijd omslaan in een winst voor de Russen.