Wie wordt aankomende zondag president van Roemenië: de radicaal-rechtse George Simion of de pro-Europese Nicușor Dan? Die vraag houdt ook buurland Moldova bezig. Simion, die de Moldavische soevereiniteit ter discussie stelt, won de eerste ronde ruim. Dan hoopt in ronde twee alsnog te winnen mét steun van Roemeense Moldaviërs.

Aanhangers van presidentskandidaat Nicușor Dan bij een verkiezingsbijeenkomst op 11 mei 2025. Foto: ANP / EPA / Robert Ghement

George Simion, kandidaat van de radicaal-rechtse Alliantie voor de Unie van de Roemenen (AUR), beschouwt Moldova niet als een zelfstandig land. Voor hem is het een afvallige provincie die moet opgaan in Groot-Roemenië – net als delen van Oekraïne. In Moldova is hij dan ook uiterst omstreden. Sinds 2015 geldt er een inreisverbod voor de voormalige voetbalhooligan vanwege zijn unificatie-activisme en vermeend destabiliserende activiteiten, zoals het organiseren van demonstraties die volgens de Moldavische autoriteiten louter provocatief waren bedoeld. Vorig jaar werd dat verbod nog eens met vijf jaar verlengd.

Een overwinning voor Simion zou de positie van de Moldavische president Maia Sandu verder onder druk zetten. Zij werd vorig jaar nipt herverkozen en wist met moeite een ‘ja’ te behalen bij een door haar uitgeschreven referendum over EU-integratie. Die verkiezing werd al ontsierd door Russische inmenging, met name via de voortvluchtige oligarch Ilan Șor. Als er in buurland en EU-lid Roemenië nu een EU-sceptische kandidaat oprukt die Moldova afwijst als zelfstandige staat, vormt dat een nieuw obstakel voor de EU-ambities van Sandu.

‘Oorlogsmisdadiger Poetin’

Simion geldt in het openbaar niet als pro-Russisch: hij noemt de Russische president Poetin een oorlogsmisdadiger en beweert dat Roemenië het kleine buurland juist kan beschermen tegen Rusland door het onder zijn hoede te nemen. ‘In september zijn er parlementsverkiezingen in Moldova. We lopen het risico dat echt pro-Russische krachten de macht grijpen. Dan krijgen we opnieuw een anti-Roemeense staat aan onze oostgrens’, zei hij onlangs tegen de Roemeense zender Digi24. Door zijn ‘Roemenië-eerst’-agenda wordt Simion vaak de Roemeense Donald Trump genoemd.

Simion geldt in het openbaar niet als pro-Russisch

In Moldova wordt openlijk getwijfeld of Simion werkelijk zo’n grote afkeer van Poetin heeft als hij beweert. Nog vóór zijn kandidatuur bracht de Moldavische oud-minister van Defensie Anatolie Șalaru naar buiten dat Simion in 2011, toen hij al parlementslid was, in de Moldavische hoofdstad Chișinău en de Oekraïense stad Tsjernivtsi ontmoetingen had met agenten van de Russische geheime dienst FSB. Die informatie werd later bevestigd door Oekraïense inlichtingendiensten. Door de soevereiniteit van Moldova en Oekraïne in twijfel te trekken, verkondigt hij bovendien feitelijk hetzelfde standpunt als Poetin.

Nek-aan-nek-race op 18 mei

Simion wist op zondag 4 mei bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen in eigen land 40,96 procent van de stemmen te behalen. Zijn tegenstander in de tweede ronde, aankomende zondag, is de pro-Europese, gematigd-progressieve kandidaat Nicușor Dan, die in een nek-aan-nekrace (20,99 procent) om de tweede plek nipt won van de liberaal Crin Antonescu (20,07 procent). 

Gezien zijn hoge score lijkt Simion af te stevenen op winst, maar schijn bedriegt. Antonescu heeft, net als vrijwel andere afgevallen kandidaten, zijn achterban opgeroepen om in de tweede ronde op Dan te stemmen. 

Anders gezegd: Simion heeft zijn plafond qua potentiële kiezers mogelijk al bereikt, terwijl Dan nog stemmen kan winnen. 

Troefkaart Moldova

Dan, de huidige burgemeester van de Roemeense hoofdstad Boekarest, heeft daarnaast nog een troef in handen: de gunst van Roemeense Moldaviërs. Veel inwoners van Moldova voelen zich, vanwege historische banden, ook een beetje Roemeen. In de praktijk zijn velen dat ook écht: van de drie miljoen Moldaviërs hebben ruim 1,3 miljoen een Roemeens paspoort, waardoor zij mogen deelnemen aan verkiezingen in Roemenië. Gezamenlijk vormen zij zo’n zeven á acht procent van het totale electoraat.

Tijdens de eerste ronde kon op 64 plekken in Moldova gestemd worden, maar slechts 91.000 Roemeense Moldaviërs deden dat ook. Bemoedigend voor Dan is dat een absolute meerderheid van hen op hem stemde. Als alleen de Moldavische stemmen hadden meegeteld voor de uitslag, was een tweede ronde zelfs overbodig geweest: Simion kreeg nog geen 13 procent van de stemmen uit Moldova.

Roemeense Moldaviërs stemden tijdens de eerste ronde van de Roemeense presidentsverkiezingen in meerderheid voor pro-EU-kandidaat Nicușor Dan. Foto: Prezentâ Vot (Kiesraad Roemenië)

Dan reisde daags na de eerste ronde oostwaarts, in de wetenschap dat in Moldova nog zieltjes te winnen zijn. Vanuit de beroemde wijnkelders van Cricova, vlak bij Chișinău, verklaarde hij op TikTok: ‘Roemenië moet dicht bij de republiek Moldova blijven en ik zal altijd garant staan voor deze relatie.’

Het grote verschil met Simion is dat Dan een relatie met Moldova nastreeft op basis van gelijkwaardigheid. Hij benadrukt het belang van nauwere samenwerking om de Moldavische ambitie van EU-lidmaatschap te realiseren. Volgens Dan kan dit worden bereikt door het land te ondersteunen met het delen van kennis, het verbeteren van de toegang tot Europese fondsen en het vereenvoudigen van douaneprocedures. Mede daarom geldt hij als de voorkeurskandidaat van Sandu.

Hereniging

Roemenië en Moldova vormden tussen 1918 en 1940 één staat, maar dat veranderde toen Roemenië als gevolg van het Molotov-Ribbentroppact het gebied Bessarabië – het huidige Moldova – moest afstaan aan de Sovjet-Unie. Hieruit ontstond de Moldavische SSR. Pas in 1991 verklaarde Moldova zich onafhankelijk, toen de Sovjet-Unie al in vergaande staat van ontbinding was. Een halfjaar later werd dat ook internationaal erkend. 

De wens tot eenwording is vooral in Roemenië een thema, met name onder de achterban van de AUR. Hoewel veel Moldaviërs hun historische en culturele band met Roemenië erkennen, blijkt uit een peiling van onderzoeksbureau IMAS uit februari dat slechts 31 procent van hen bij een referendum voor een ‘fusieland’ zou stemmen.

De wens tot eenwording is vooral in Roemenië een thema

Na de Sovjetoverheersing ontstond een bewuste identiteitsvorming, waarbij Moldaviërs leerden zichzelf te zien als een vrije, onafhankelijke natie. De geschiedenisboeken maken bovendien duidelijk dat ook tijdens de periode waarin het gebied tot Roemenië behoorde, niet alles rooskleurig was. De regio bleef grotendeels agrarisch, met een hoog analfabetisme, beperkte industrialisatie en gebrekkige infrastructuur. De Roemeense overheid investeerde relatief weinig in economische ontwikkeling en sociale voorzieningen, zeker in vergelijking met de rest van het land. 

Daarnaast bestaat op het platteland, en vooral in het afvallige staatje Transnistrië, nog altijd een zekere hang naar de Sovjettijd. De Sovjets stimuleerden de ‘de-Roemenisering’ van Moldova decennialang actief, onder meer door het Roemeens te onderdrukken en het Cyrillisch schrift te verplichten. Hoewel Roemeens de officiële taal is, wordt er op straat nog altijd veel Russisch gesproken.

Geen meerderheid

Dan is niet geheel tegen een hereniging, maar volgens hem kan dat alleen als de Moldavische bevolking het zelf wil. ‘Op dit moment is daar nog steeds geen meerderheid voor. Ik heb gezegd dat als Roemenië zou zijn zoals wij het willen, en het imago zou hebben dat wij voor ogen hebben, de kwestie van de eenwording al opgelost zou zijn’, zei hij onlangs nog in een debat met zijn tegenstander. Simion wierp daartegenin dat hij voortaan alleen nog groeperingen in Moldova wil steunen die het 'Roemeense geluid' vertolken. ‘En dus geen profiteurs die misbruik maken van het geld van de Roemenen.’

Russische inmenging

De presidentsverkiezingen van Roemenië hadden eigenlijk eind vorig jaar al moeten plaatsvinden, maar werden na de eerste ronde ongeldig verklaard door het Grondwettelijk Hof. Reden: vermoedens van grootschalige Russische inmenging, waaronder gecoördineerde sociale media-campagnes ten gunste van de radicaal-rechtse kandidaat Călin Georgescu. Die behoorde ooit tot dezelfde partij als Simion, de AUR, maar werd eruit gezet vanwege antisemitische uitspraken en het verheerlijken van de fascistische IJzeren Garde – een beweging uit de jaren dertig en veertig die heulde met de nazi’s. Hij mag dit keer niet meedoen van de Roemeense kiescommissie.

Deze nieuwe stemming lijkt vooralsnog vrij van Russische inmenging. Op 1 mei namen de Roemeense autoriteiten wel het zekere voor het onzekere, door Russia Today-journalist Chay Bowes bij zijn aankomst op het vliegveld in Boekarest uit te zetten. Hij mocht het land niet in, omdat hij zich mogelijk zou mengen in de Roemeense politiek.