Terwijl de protesten in Belarus donderdag uitgroeiden tot een volksopstand, bleef de Russische regering achter president Loekasjenko staan. Moskou legde de verantwoordelijkheid voor de protesten bij het buitenland. Woordvoerster Maria Zacharova zei dat er sprake was van een ‘ongekende pressie op de Wit-Russische autoriteiten door bepaalde buitenlandse partners’.
Poetin en Loekasjenko bij de viering van de 75-ste overwinning op nazi-Duitsland, deze zomer. Foto Kremlin
Zijzelf noemde het Westen niet, maar de regeringskrant Rossiiskaja Gazeta liet er geen misverstand over bestaan dat Moskou met de vinger daarheen wijst. ‘De Wit-Russische radicale oppositie is er niet in geslaagd om de snelle coup te plegen die zij samen met westerse adviseurs had gepland’, zo schreef de krant.
Poetin was een van de eersten die Loekasjenko maandag met zijn overwinning feliciteerde. Hij eiste direct loyaliteit: 'Ik reken erop dat uw beleid een verdere ontwikkeling van wederzijds voordelige Russisch-Witrussische relaties op alle terreinen zal bevorderen en zal leiden tot een verdieping van de samenwerking in het kader van een Federale Staat, tot een activering van de integratieprocessen langs de lijn van de Euraziatische Economische Unie en eveneens van de militair-politieke banden in het Verdrag over collectieve veiligheid'. Dit alles is volgens Poetin in het belang van de Russische en Witrussische broedervolken.
Hoe langer de protesten aanhouden, hoe scherper de commentaren in Russische kranten. In de oppositiekrant Novaja Gazeta waarschuwt politiek activist Leonid Gozman voor een 'catastrofe' als Moskou uiteindelijk met militair ingrijpen Loekasjenko aan de macht probeert te houden. 'Voor de Russische leiders is het nachtmerrie-scenario de afzetting van Loekasjenko - van wie ze zelf ook tabak hebben - , niet door een coup of een handjeklap in de coulissen, maar door de wil van het volk. Onze landen zijn cultureel en mentaal te nauw met elkaar verbonden dan dat zo'n gebeurtenissen niet als een verschrikkelijk voorbeeld voor het [Russisch] systeem zal dienen. In theorie zal Loekasjenko als hij het niet redt te hulp geschoten worden. God bewaar ons hiervoor. Het zal een catastrofe zijn, met gegarandeerd aan beide zijden bloedvergieten.'
'Voor de Russische leiders is het nachtmerrie-scenario de afzetting van Loekasjenko, niet door een coup of een handjeklap in de coulissen, maar door de wil van het volk'
De krant Kommersant bericht dat heel Minsk Loeksjenko uitzwaait en dat de fabrieksarbeiders, die een belangrijke sociale basis voor het regime vormen meedoen aan de protesten en zijn gaan staken. De Moskovski Komsomolets richt z'n pijlen op 10 Russische parlementsleden die de verkiezingen als waarnemers tot eerlijk en vrij bestempelden. Opmerkelijk is verder dat in de talkshows de protesten in Belarus fel worden verketterd en toegeschreven aan inmenging vanuit Polen, Oekraïne en het Westen, maar dat het tv-nieuwsprogramma Vesti tamelijk neutraal bericht. Het duidt er op dat de regering in Rusland niet weet wat te doen. In de Kremlin-getrouwe krant Komsomolskaja Pravda oppert een commentator dat de redding voor Loekasjenko gezocht moet worden in nieuwe verkiezingen en dat anders de crisis niet voorbij gaat.
Het is duidelijk dat Moskou zich ernstige zorgen maakt over de ontwikkelingen in Belarus en de sympathie die de protesten oproepen bij de eigen Russische bevolking. In Rusland volgen mensen de gebeurtenissen met grote belangstelling. Het Kremlin-getrouwe persbureau RIA-Novosti berichtte dat ditmaal niet alleen de gebruikelijke liberale oppositie in Rusland vindt dat Loekasjenko zijn legitimiteit verloren heeft, maar ook een deel van de ‘patriotten’. Na het incident met de 33 Russische huurlingen, beschouwen zij Loekasjenko als een verrader en ‘geloven dat het Wit-Russische volk een verandering van regime wil’.
Aan de vooravond van de verkiezingen had Loekasjenko in de buurt van Minsk 33 Russische huurlingen van de private militaire organisatie Wagner laten arresteren die hij zei ervan te verdenken dat zij zijn land kwamen destabiliseren. Rusland ontkende en verklaarde dat het om ‘gewone Russische burgers’ ging, die via Belarus op doortocht waren naar Istanboel. De kwestie leek de verhouding tussen Minsk en Moskou, die toch al lastig was geworden omdat Loekasjenko zich bleef verzetten tegen integratie met de grote buur, verder te verstoren. Maar na de voor Loekasjenko rampzalig verlopen verkiezingen, wist hij niet hoe gauw hij de relatie moest gladstrijken.
De Russische ambassadeur verklaarde woensdag erop te vertrouwen dat de zaak snel uit de wereld zou zijn en dat Rusland bewijs had dat er sprake was van een leugen ‘georganiseerd door buitenlandse tegenstanders van de relatie tussen Rusland en Wit-Rusland’.
Een aantal Russische commentatoren spreekt openlijk de vrees uit dat Rusland na Oekraïne ook Belarus verliezen zal als trouwe bondgenoot en bufferstaat. Het machtsvacuüm in Minsk zal snel worden gevuld, meent Dmitri Drize in de krant Kommersant, daarom kan Moskou beter meewerken aan een oplossing.