De Twitter-ban voor de Amerikaanse president Donald Trump roept in Rusland gemengde reacties op, ook in oppositionele kringen. Binnen het kamp van Aleksej Navalny bijvoorbeeld zijn de meningen verdeeld. Navalny zelf veroordeelt het opheffen van het account van Trump als ‘onaanvaardbare censuur’. Zijn geestverwanten Ljoebov Sobol en Vladimir Milov hebben juist begrip voor de blokkade op Twitter.
De onderlinge verschillen illustreren dat de discussie over de vrijheid van meningsuiting in Rusland niet abstract is. Het debat daarover wordt er vrijwel meteen gevoerd binnen de eigen historische context die wordt gekenmerkt door een lange traditie van autoritaire of zelfs dictatoriale overheidsmacht en een beperkte en vooral korte geschiedenis met burgerlijke vrijheden.
Navalny verwijt Twitter dat het zich laat leiden door ‘persoonlijke emoties’ en met twee maten meet. Het sociale mediabedrijf heeft het account van Trump geblokkeerd, maar intussen mogen ‘monsterlijke moordenaars’ als de presidenten Vladimir Poetin en Nicolas Maduro of de ‘leugenachtige dief’ Dmitri Medvedev het kanaal nog steeds gebruiken voor hun boodschappen. Volgens Navalny moet Twitter een speciaal comité in het leven roepen om voortaan dit soort beslissingen te nemen. De leden van dit comité moeten bekend zijn en hun besluiten moeten open staan voor bezwaarschriften, aldus Navalny.
Navalny erkent dat Twitter geen staatsorgaan is, maar een particulier bedrijf dat zijn eigen maatstaven mag aanleggen. Dat is echter geen afdoende argument, aldus Navalny. Het feit dat Twitter zich schikt naar de nieuwe machtsverhoudingen in Washington kan een stimulans zijn voor Rusland, China en andere autoritaire staten om kritische stemmen op Twitter te smoren.
De voorspelling van Navalny bleek al snel adequaat. Enkele loyale Kremlinpolitici hebben de Twitter-ban vrijwel onmiddellijk opgepakt en vertaald naar de Russische context. Volgens senator Aleksej Poesjkov, voorzitter van de buitenlandcommissie van de Federatieraad, wordt het tijd dat Rusland zich losmaakt van zijn ‘bijna totale afhankelijkheid' van Amerikaanse sociale media. Hun dominante positie bedreigt de ‘soevereiniteit’ van Rusland, omdat volgens Poesjkov nu al vaststaat dat ze zich ook in buitenlandse aangelegenheden zullen gaan mengen.
De Russische wet biedt mogelijkheden om Twitter, Facebook en andere sociale media in Rusland te weren. Volgens Doemalid Anton Gorelkin moet het media-agentschap Roskomnadzor deze wet direct gaan gebruiken als Amerikaanse bedrijven ook de accounts van Russische politici gaan blokkeren.
Het netwerk LinkedIn is in Rusland reeds verboden en alleen nog te gebruiken via VPN-verbindingen, die niet zelden via Nederland lopen.
Navalny’s naaste strijdmakker Ljoebov Sobol volgt een andere lijn. Zij vindt dat Twitter als private onderneming van haar gebruikers mag eisen dat ze zich houden aan de bedrijfsregels, mits die regels niet in strijd zijn met de wet.
Andere geestverwanten, zoals Vladimir Milov en Maksim Kats, redeneren vergelijkbaar. Het twitter-verbod voor Trump heeft volgens Kats ‘niets te maken met de vrijheid van meningsuiting’, omdat de Amerikaanse overheid hier buiten staat. Milov legt de nadruk op de aanleiding om Trumps account te sluiten. De Amerikaanse president gebruikte Twitter niet om zijn mening te ventileren maar om een ‘gewapende muiterij’ te organiseren en de ‘macht te usurperen’, aldus Milov op zijn Facebook-pagina.
Andere oppositionele kringen
In links-democratisch kringen klinkt ook het standpunt dat Twitter, Facebook en andere sociaal-mediale platforms zich in het verleden te weinig hebben bekommerd om hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Sociale media hebben het recht om een redactioneel beleid te voeren, meent de vrijdenker/blogger Michail Pozjarski. Alleen publieke fora, die door overheden worden beheerd, zouden van dit soort inmenging gevrijwaard moeten blijven, aldus Pozjarski.
Journalist Aleksandr Artamonov van de analytische nieuwssite Republic volgt grotendeels de redenering van Navalny. Volgens Artamonov, die benadrukt dat hij een tegenstander is van Trump, is het besluit van Twitter een vorm van censuur. De beslissing van de site is volgens hem ‘laf en conjunctureel’, omdat ze niet toevallig pas ná de verkiezingen is genomen en niet eerder, toen Trump nog een belangrijke aanjager was van het succes van Twitter.