Jehova’s getuige Sergej Klimov is door een rechtbank in de Siberische stad Tomsk tot zes jaar strafkamp veroordeeld. Als leider van een lokale gemeente van Jehova’s Getuigen – een verboden organisatie in Rusland – werd Klimov schuldig bevonden aan het besturen van een 'extremistische gemeenschap'. In februari 2019 werd de Deen Dennis Christensen al tot zes jaar kamp veroordeeld en in september werden nog zes vonnissen uitgesproken. De religieuze beweging telt in Rusland ongeveer 100.000 leden en 400 lokale gemeentes. Eerder noemde president Poetin de vervolging van Jehova's Getuigen 'absolute onzin'.
De veroordeling van Klimov heeft zijn grondslag in een uitspraak van het Russische Hooggerechtshof uit april 2017. De hoogste Russische rechter bestempelde de Jehova’s Getuigen tot 'extremistische organisatie' en verbood daarom het nationale hoofdkwartier en alle regionale afdelingen van de beweging. De secte van de Jehova's Getuigen ontstond eind negentiende eeuw in de Verenigde Staten. De leer gaat uit van het naderende einde der tijden, wanneer de wereld vernietigd zal worden, waarbij alleen de Jehova's Getuigen zullen worden gespaard. Daarom voeren zij een actief bekeringsbeleid.
Het Hooggerechtshof baseerde zich bij zijn uitspraak op onderzoek van het ministerie van Justitie, dat vaststelde dat het informatiemateriaal dat door de Jehova's Getuigen wordt verspreid 'religieuze haat' zaait en 'exclusiviteit, superioriteit en inferioriteit op basis van religieuze gevoelens van mensen' propageert. Het hoofdkantoor van de organisatie importeerde en verbreidde literatuur van dergelijke strekking en gaf leiding aan de lokale gemeenten.
Human Rights Watch noemde de beslissing destijds een 'grote klap voor de godsdienstvrijheid in Rusland' waardoor 'Jehova's Getuigen nu voor de hartbrekende keuze staan om hun geloof af te zweren of straffen moeten trotseren omdat ze hun geloof praktiseren'. Al vóór de uitspraak van het Hooggerechtshof werden Jehova's Getuigen vervolgd wegens het bezit of de verspreiding van 'extremistische literatuur', waarin zij hun geloof boven andere plaatsen en hun eigen interpretatie van de Bijbel propageren.
Geheime tip
Sergej Klimov werd in juni gearresteerd na een tip van een ‘geheime getuige’. Volgens de rechter haalde Klimov voor de plaatselijke gemeente van Jehova’s Getuigen donaties op, leidde hij religieuze diensten, ‘rekruteerde’ hij nieuwe leden, spoorde hij leden aan moderne medische middelen te weigeren, en zette hij leden er in ceremonies toe aan banden met familieleden die geen lid zijn te verbreken. Met deze handelingen zet Klimov volgens de rechter uit Tomsk aan tot religieuze haat, propageert hij exclusiviteit en waant hij zich op basis van zijn religieuze overtuiging superieur aan anderen. De rechter merkt Klimov door zijn handelen aan als de ‘de facto leider’ van de lokale organisatie van de Jehova’s Getuigen, die volhardt in de illegale activiteiten van een verboden organisatie.
Sergej Klimov. Bron: Jehova’s Getuigen Rusland
De advocaten van Klimov voerden aan dat Klimov in dezen als privépersoon handelde en niet als leider van de organisatie. De ‘geheime getuige,’ wiens verklaringen de basis voor het gerechtelijk onderzoek vormden, weigerde vragen van de verdediging te beantwoorden. De advocaten vroegen om vrijspraak, maar de rechtbank achtte Klimov schuldig.
Extremistische literatuur
De veroordeling van Sergej Klimov is geen geïsoleerd incident. Zo kreeg de 70-jarige Arkadia Akopjan in december 2018 een taakstraf voor het uitdelen van ‘extremistische literatuur’ van de Jehova’s Getuigen. In februari van dit jaar kreeg de Deen Dennis Christensen als eerste Jehova's getuige een gevangenisstraf opgelegd. Ook hij werd veroordeeld tot zes jaar kamp. In september werden in Saratov zes leden van de organisatie veroordeeld tot gevangenisstraffen van twee tot drieëneenhalf jaar. Op de website van de Russische Jehova’s Getuigen wordt het aantal leden dat op dit moment door de Russische autoriteiten vervolgd wordt op 246 becijferd, van wie er inmiddels dertien in voorarrest zitten en 25 onder huisarrest staan.
De uitspraak van de hoogste Russische rechter en de veroordelingen van de Jehova’s getuigen vinden hun grondslag in de Russische anti-extremismewetgeving. De huidige Russische wet tegen extremisme bestaat sinds 2002, maar in juni 2016 werd er met een nieuw pakket antiterreurwetten een aantal belangrijke wijzigingen doorgevoerd. Zo kunnen kleine religieuze organisaties nu ook als extremistisch worden aangemerkt en de evangelische Jehova’s Getuigen zijn daarvan het grootste slachtoffer: onder de ongeveer 470 organisaties die sinds de aangescherpte anti-extremismewetgeving verboden zijn, zijn zo’n 400 lokale gemeentes van de Jehova’s Getuigen.
De initiatiefneemster van de antiterreurwetten van 2016 was parlementariër Irina Jarovaja. De Jarovaja-wetten maken vervolging van terroristische organisaties mogelijk en dienen ter bescherming van de nationale veiligheid. Zo moeten telecomproviders sinds juni 2016 de inhoud van telefoon- en sms-verkeer een half jaar bewaren en beschikbaar houden voor justitie. Nieuwsmedium Meduza vatte de wetten in het Engels samen.
Irina Jarovaja, de initiatiefneemster van de Jarovajawetten. Bron: Kremlin.ru
Verontruste reacties
De Amerikaanse Commissie voor Internationale Religieuze Vrijheden (USCIRF), een door zowel Democraten als Republikeinen gesteunde onafhankelijke overheidscommissie, bracht in 2018 een rapport uit over de aangescherpte anti-extremismewetgeving. Volgens de commissie wordt de Russische wetgeving rondom extremisme met opzet vaag gehouden, opdat lokale autoriteiten de wet naar eigen inzicht kunnen toepassen. Volgens de commissie heeft met name de Russisch-orthodoxe Kerk belang bij de wetgeving, omdat zij de activiteiten van kerkgenootschappen als Scientology, de Russisch-orthodoxe Autonome Kerk die zich in de jaren negentig van de moederkerk afscheidde, en de Jehova's Getuigen afwijst. Ook protestantse geloofsrichtingen liggen slecht in Rusland.
Ook vanuit Rusland klinkt kritiek. Zo getuigen volgens Anton Tsjivtsjalov, Jehova’s getuige en schrijver voor een Bijbelblog, de recente vonnissen van een groeiende 'demonisering' van Jehova’s Getuigen in Rusland die dateert van eind jaren negentig. De religieuze beweging wordt op Russische media als televisiestation NTV zwart gemaakt. Dat Klimov door de rechter in Tomsk is aangemerkt als locale 'de-facto leider' van de beweging toont het gebrek aan kennis, zegt Tsjivtsjalov. Een dergelijke functie bestaat niet bij de Jehova's Getuigen.
De Russische Jehova's Getuigen hebben bij het Europese Hof voor de Rechten van de Mens bezwaar aangetekend tegen het label ‘extremisme’. Ze beroepen zich op de Russische grondwet, waarin vrijheid van religie en vrijheid van vergadering gewaarborgd zijn.
Russisch hoofdkantor van Jehova's Getuigen. Bron: TASS, Aleksandr Demjantsjoek
Milde Poetin
Opmerkelijk is de reactie van Russisch president Vladimir Poetin. In december 2018 noemde hij de vervolging van de organisatie tijdens een bijeenkomst van de Russische Adviesraad voor Mensenrechten ‘absolute onzin:’ ‘De Jehova’s Getuigen zijn ook christenen. Waarom zij vervolgd worden begrijp ik ook niet helemaal. Daarom moeten we eens analyseren of we dit wel echt moeten doen.’ Volgens Poetin is het niet noodzakelijk 'om vertegenwoordigers van religieuze gemeenschappen' te bombarderen tot 'een soort van destructieve, ja zelfs terroristische organisaties'. De president beloofde toen om de situatie met de voorzitter van het Hooggerechtshof bespreken.
Bronnen: BBC Russia, Human Rights Watch, Jehovah’s Witnesses Russia (jw-russia.org), Mediazona, Meduza, Ministerie van Justitie van de Russisch Federatie, Novaja Gazeta, Rambler.ru, RFE/RL, Taiga.info, USCIRF